Kernwapens zijn nooit weggeweest

Den Haag

Chinese raketten zijn de echte reden van het opzeggen van het INF-verdrag door Amerika en niet de nieuwe Russische kruisraket waarover ­Washington en ook de NAVO zoveel kabaal maken. Dat is de stellige overtuiging van Andrei Kokoshin, voormalig secretaris van de Russische Veiligheidsraad en nu hoofd van de faculteit Wereldpolitiek van de Moskou Staatsuniversiteit. ‘China heeft volgens schattingen van de VS een systeem opgebouwd met meer dan duizend kortere- en middellangeafstandsraketten. Die staan gericht op de Zuid- en Oost-Chinese Zee, waardoor de Amerikaanse vliegdekschepen daar niet meer ongehinderd kunnen opereren. Ook kunnen ze Amerikaanse bases in de regio treffen.’ De analyse van Kokoshin, voor het staatsnieuwsbureau Sputnik News, geeft aan dat de veelgestelde vraag ‘komt er een nieuwe kernwapenwedloop?’ in feite allang is beantwoord. Die wedloop is er al jaren, zij het niet direct tussen Rusland en de VS. Wat Kokoshin stelt over de VS, geldt volgens Sigmar Gabriel, tot maart vorig jaar vicekanselier van Duitsland, ook voor Rusland zelf. In zijn artikel ‘Europa en de nieuwe kernwapenwedloop’ voor het internationale opinieplatform Project Syndicate stelt Gabriel: ‘Zowel de VS als Rusland willen zichzelf bevrijden van alle nucleaire wapenverdragen, niet om het tegen elkaar op te nemen, maar omdat ze China nu als hun echte nucleaire tegenstander zien. Ongeveer 80 procent van het Chinese nucleaire arsenaal is voor precies dat middellange bereik dat het INF-verdrag voor de VS en Rusland verbiedt.’

India en Pakistan

Als China daarop wordt aangesproken, verwijst Peking naar ontwikkelingen in India dat ook over middellangeafstandswapens beschikt, voegt de Nederlandse veiligheidsdeskundige Ko Colijn van Clingendael er in een reactie aan toe. ‘En India verwijst vervolgens weer naar Pakistan.’

Door de ontwikkelingen was het INF-verdrag volgens Colijn ruim tien jaar geleden al verouderd. ‘In 2007 hebben de VS en Rusland samen nog een resolutie in de Veiligheidsraad ingediend om het INF te verbreden, naar alle landen met dergelijke wapens. Dat is door China met een veto geblokkeerd.’

Volgens Colijn, die lid is van de Commissie Vrede en veiligheid van de Adviesraad internationale vraagstukken (AIV), staat overigens nog maar sinds 2017 vast dat Rusland echt een wapen heeft ontwikkeld waarmee het INF-verdrag wordt geschonden. Trumps voorganger Obama had de Russen al gewaarschuwd dat dit onaanvaardbaar zou zijn. In 2014 probeerde Obama nog met een brief de Russische regering ervan te overtuigen niet met deze ontwikkeling door te gaan. Maar in maart 2018 presenteerde de Russische president Vladimir Putin een hele nieuwe generatie kernwapens, die volgens hem ‘onoverwinnelijk’ zijn en iedere verdediging zinloos maken.

modernisering

President Obama gaf in 2015 opdracht voor een enorm moderniseringsprogramma van de Amerikaanse kernwapens, wat het zakenblad Forbes omschreef als ‘het grootste nucleaire wapenprogramma van de VS sinds de Koude Oorlog’. Alleen de eerste fase ervan zal tot 2025 al ruim driehonderd miljard euro kosten; in totaal gaat het volgens het Amerikaanse Congres bij de hele modernisering van de Amerikaanse kernwapens om ruim een biljoen euro.

nucleaire kruisraket

Europa is niet het centrum van deze ontwikkelingen, maar wel het slachtoffer ervan. Tegenover de nieuwe Russische ‘tactische’ kernwapens zijn er nog geen nieuwe systemen. Wel hield de Franse luchtmacht dinsdag een zeldzame ‘afschrikkingsoefening’ met een nucleaire kruisraket, de ASMPA die door de Rafale jachtbommenwerper werd afgevuurd – uiteraard zonder kernkop.

Praktisch gezien hebben zowel de VS als Groot-Brittannië en Frankrijk de beschikking over kernwapens aan boord van onderzeeërs, schepen en vliegtuigen waarmee Europa beschermd kan worden, zegt Colijn. ‘Maar wel realiseren de Amerikanen zich dat het marginaliseren van Europa in dit debat een risico met zich meebrengt.’

In Nederland speelt tegelijk met het INF-debat een hernieuwde discussie of de JSF, waarmee de luchtmacht wordt uitgerust, ook een kerntaak moet krijgen. Colijn is daarvan geen voorstander, in tegenstelling tot het rapport van de AIV van afgelopen week waaraan hij heeft meegewerkt. Volgens Colijn vervagen door de ­stealthy JSF en de nieuwe precisiekernbom ‘de grenzen tussen strategische en niet-strategische wapens’.

Zowel Colijn, het rapport van de AIV ‘Kernwapens in een nieuwe geopolitieke werkelijkheid’ als Sigmar Gabriel dringt aan op een breder internationaal debat over wapenbeheersing. ‘Dat moet dan echt anders worden, een INF 2.0’, zegt Colijn, waarbij ook China, India en Pakistan worden betrokken. <