Kunstmatige intelligentie maakt 200 jaar oude ‘vergeten’ symfonie af

Het is een bekend verhaal in de muziekwereld. Schubert schreef in 1822 twee delen van een nieuwe symfonie. De andere twee delen ontbraken. Niet omdat hij plots overleed of iets anders wilde gaan doen. Hij stopte er simpelweg mee, tot verbazing van veel musici. Waarom weten we nog steeds niet.

Veel muzikanten probeerden het stuk af te maken. Sommigen succesvol, anderen wat minder. Voor Huawei de ideale test voor een nieuw soort zelflerende intelligentie. Zes maanden geleden ging het bedrijf aan de slag, met de rekenkracht van één telefoon als motor. Gisteravond werd het resultaat met behulp van de English Session Orchestra getoond in de Cadogan Hall te Londen.

Het doel is om de vruchten te laten zien van samenwerking tussen het menselijk brein en kunstmatige intelligentie (KI), vertelt Walter Ji, de president van Huawei Europa. Het menselijke brein is afkomstig van componist en Emmy-winnaar Lucas Cantor, die gisteravond ook aanwezig was. Hij vertelde over de samenwerking met in feite een computerprogramma. ,,Het was ideaal. Een collega die niet moe kan worden of pauze nodig heeft’’, vertelt hij lachend. 

,,De AI (artifical intelligence) leerde de symfonie eerst kennen, en maakte vervolgens op basis van toonhoogte, toonsleutels en andere aspecten van de bestaande twee delen een nieuwe compositie’’, zegt de enthousiaste Cantor. ,,Mijn rol was om de goede ideeën naar voren te brengen, mogelijke gaten op te vullen en ervoor te zorgen dat het resultaat van de bewerking ook echt door een symfonieorkest kan worden gespeeld. Deze toepassing van AI bewijst dat technologie veel mogelijkheden biedt en een grote bijdrage kan leveren aan moderne cultuur.’’

Die samenwerking tussen mens en machine is nog wel nodig. Het is nu nog te moeilijk voor KI om zelf het gehele stuk te componeren, vertelt Walter Ji. ,,Dit experiment is dan ook meer om aan te tonen dat kunstmatige intelligentie een plek naast de mensheid verdient. Het moet elkaar verrijken. Het een hoeft het ander niet te vervangen.’’

Aan de gebruikte instrumenten is overigens weinig veranderd. Het orkest bespeelt die instrumenten zoals Schubert ze ooit in 1822 op de partituur heeft gezet, met slechts een enkele toevoeging. ,,Er moest een cimbaal in’’, vertelt Cantor lachend. ,,Bij een epische finale moet een cimbaal te horen zijn.’’

Maar goed, hoe klinkt het? Kort door de bocht: indrukwekkend. Er zijn duidelijk overeenkomsten te horen tussen het originele werk van Schubert en het werk van de intelligentie. Dezelfde ‘motieven’ komen terug, al klinkt het voor het ongetrainde oor van deze journalist wel wat filmischer en ‘epischer’. Na 48 minuten is de hele show alweer voorbij, en loopt het publiek met trillende oren terug naar de lobby. 

Verrassend genoeg zijn de kenners beduidend minder enthousiast. ,,Het was heel erg rommelig’’, zegt een expert over het werk van de robot. ,,Ik vind het indrukwekkend dat een robot dit heeft gemaakt, maar ik mis een beetje uitleg over hoeveel van Cantor is en hoeveel van de KI (bij navraag: 50-50, red.). Je hoort motieven terug, maar het mist gevoel. De focus is weg. Ik had er meer van verwacht. Ik hoor stiekem helemaal geen Schubert meer.’’

Tekst gaat door onder de afbeelding

Een andere expert benadert het iets positiever. ,,Het is natuurlijk niet perfect. Dit staat nog in de kinderschoenen. Maar het potentieel fascineert mij wel. Dit kan een heel andere tak van de muziekindustrie worden. Nieuwe albums van overleden artiesten, onuitgebrachte nummers die wel op de markt verschijnen enzovoorts. Ik zou wel het ‘toekomstbeeld’ wat meer omarmen: waarom geen decor dat helemaal bestaat uit stukken gebaseerd op telefoons?’’

Of het stuk nou een representatieve weergave van Schubert is, valt moeilijk te zeggen. Of dit de definitieve versie is van de achtste symfonie, is ook onduidelijk. Maar trots zou de Oostenrijker zeker zijn, denkt componist Cantor. ,,Als mijn muziek na tweehonderd jaar nog steeds bestudeerd zou worden, zou ik apetrots zijn.’’

Huawei heeft op het moment van schrijven nog niet de volledige symfonie uitgebracht om thuis te beluisteren.