Hoe lang blijven de Republikeinen nog voor hem klappen?

Wanneer de president dinsdagavond lokale tijd de traditionele State of the Union-toespraak voor het Congres houdt, heeft hij er iets meer dan de helft van zijn termijn opzitten. Over die eerste twee jaar zijn de kiezers niet erg tevreden - 56 procent zegt in november volgend jaar beslist niet op Trump te zullen stemmen, slechts 28 procent is dat absoluut wel van plan.

Dat laatste cijfer zal Trump meer zorgen baren dan het eerste. Na zijn nipte verkiezingsoverwinning in 2016 op Hillary Clinton - zij haalde meer stemmen, die van hem waren gunstiger verdeeld over de vijftig staten - was het logisch geweest als hij had geprobeerd zijn aanhang te vergroten, door zo nu en dan iets te doen waar Democraten ook blij mee konden zijn.

Maar zowel in zijn beleid als in zijn tweets koos Trump nadrukkelijk de kant van de kiezers die hem het presidentschap hadden bezorgd. En dan vooral de groep binnen de Republikeinse partij die hem de voorverkiezingen liet winnen: blanke Amerikanen in kleine steden en op het platteland, die hem hun stem gaven uit onvrede over hun economische vooruitzichten en afgrijzen over de opmars van niet-blanken in Amerika.

Andere kandidaat

Die groep zou hem opnieuw op het schild moeten hijsen. Maar of dat gaat lukken, is niet zeker. Een op de drie Republikeinen vindt dat de partij beter een andere kandidaat naar voren kan schuiven. Dat zou kunnen verklaren dat er onder de Republikeinen in het Congres meer bereidheid komt de president tegen te spreken en tegen te werken. 

Eind vorig jaar had hij er de wind nog wel onder. In het conflict over de muur bij Mexico, dat ertoe leidde dat een deel van de overheid meer dan een maand dicht ging, kozen Republikeinse Congresleden aanvankelijk zijn kant, zelfs al hadden ze twijfels over zijn strategie, en over die muur. Maar toen de situatie van de 800.000 salarisloze ambtenaren steeds nijpender werd, er gevaar dreigde voor de veiligheid van het luchtruim en de Democraten geen duimbreed toegaven, moest de leider van de Republikeinse meerderheid in de Senaat, Mitch McConnell, de president gaan vertellen dat zijn fractie er genoeg van had.

Nu de Democraten de meerderheid hebben in het Huis van Afgevaardigden, vormen de Republikeinen in de Senaat Trumps belangrijkste machtsbasis in het Congres. En die fractie vaart nu steeds meer een eigen koers. Ze steunde een motie tegen de door Trump aangekondigde terugtrekking van troepen uit Syrië. En McConnell heeft gewaarschuwd dat de president al helemaal niet moet proberen de VS uit de Navo te laten treden.

Noodtoestand

Hoe serieus de verwijdering is, zal blijken wanneer Trump - wellicht vanavond al - bekend maakt hoe het volgens hem verder moet met die muur bij Mexico. Daar moet een commissie van Congresleden voor 15 februari iets over hebben bedacht. De president denkt dat ze er niet uitkomen. Een nieuwe 'shutdown' dreigt dan, maar Trump schermt ook met het uitroepen van de noodtoestand aan de grens. 

McConnell heeft hem gewaarschuwd dat in zijn fractie groot verzet tegen die noodtoestand leeft. Maar voor een nieuwe sluiting van de overheid geldt dat ook. Het moment lijkt aangebroken dat de Republikeinen moeten proberen, hun president in het gareel te krijgen.

Lees ook: 

Hoe de VS afstevenden op een leider als Trump

Met gevoel voor de actualiteit beschrijft historica Jill Lepore de Amerikaanse geschiedenis.