Een naaktfoto raakt niet alleen het Marokkaanse meisje, maar de hele familie

Meisjes met een Marokkaanse achtergrond hebben vaker dan andere groepen een slechte ervaring met sexting, oftewel uitdagende foto’s die aan elkaar worden gestuurd. Volgens onderzoek dat Kennisplatform Integratie & Samenleving vandaag publiceert, speelt geloof zowel positief als negatief een grotere rol bij die ervaring dan hulpverleners beseffen.

Hulpverleners lijken alleen door te vragen op geloof om een inschatting van het risico op eerwraak te maken, zegt onderzoeker Hanan Nhass. “Maar veel meisjes geven aan in gewetensnood te zitten omdat ze zo’n foto hebben gestuurd. Ze voelen zich schuldig. Niet alleen naar hun familie, maar ook naar God. Het is belangrijk ze, ook op dit vlak, in hun herstel te begeleiden.”

Nhass interviewde twintig meisjes, hun moeders en hulpverleners. Aanleiding voor dat onderzoek was onder meer de publicatie van kenniscentrum Rutgers, ‘Seks onder je 25e’. Daaruit blijkt dat achttien procent van de meisjes met een Marokkaanse achtergrond sexting als vervelend heeft ervaren, tegenover veertien procent van de Nederlandse meisjes.

In het onderzoek gaat het over shame sexting, wat verstaat u daar precies onder?

“Sexting gebeurt met wederzijdse goedkeuring en in vertrouwen. Je kunt het zien als seksueel experimenteergedrag, al zien veel Marokkaans-Nederlandse meiden en hun moeders het versturen van uitdagende foto’s als grensoverschrijdend. Dat komt door de religieuze maagdelijkheidsnorm. Bij shame sexting worden de beelden doorgestuurd met als doel het meisje aan de digitale schandpaal te nagelen.”

Waarom is de impact op speciaal Marokkaanse meisjes zo groot ?

“Nederlandse ouders vinden het net zo verschrikkelijk als (semi-)naaktfoto’s van hun dochter worden rondgestuurd. Maar gezien de sociale controle in de Marokkaanse gemeenschap, lijkt de impact van shame sexting daar groter omdat het niet alleen het meisje raakt, maar het ook afstraalt op haar familie. Dat kan een groter schuldgevoel opleveren bij de meiden. Bovendien zitten ze met de maagdelijkheidsnorm, waaraan ze voor hun gevoel niet voldaan hebben.

“Helemaal als er, zoals in veel Marokkaanse gezinnen, thuis niet openlijk over seksualiteit gesproken wordt, kunnen de meiden het gevoel hebben er alleen voor te staan. Daardoor zijn ze kwetsbaar. In het ergste geval zelfs chantabel. Er zijn meiden die geld moesten betalen of seksuele handelingen moesten verrichten omdat anders de foto’s openbaar gemaakt zouden worden.”

Hoe voorkom je bij deze groep dat de ervaring met sexting negatief is?

“Ouders willen het graag allemaal controleren. Maar je kunt niet 24 uur per dag meekijken op de telefoon van je dochter. Daarom is het veel belangrijker om de meiden weerbaar te maken. Leg ze de risico’s uit van het versturen van dergelijke foto’s, zorg ervoor dat ze hun wensen en grenzen leren aangeven in hun seksuele ontwikkeling. Je hoort van meiden dat ze soms veel druk ervaren om die foto’s te sturen. 

“Uit mijn onderzoek blijkt ook dat het taboe op praten over seksualiteit in de gemeenschap aan het afnemen is. Zo ben ik bij een bijeenkomst over sexting in een moskee geweest. Het wordt weliswaar impliciet besproken, maar dat is al een hele stap.”

Jongeren in de Utrechtse wijk Overvecht zijn zich maar al te bewust van de risico’s die sexting met zich meebrengt. 

Jongerenwerker Hanae Haddouche staat op van haar stoel, tuit haar lippen en zet haar hand in haar zij. “Wat straal ik hiermee uit?” vraagt ze aan de acht verzamelde Utrechtse meisjes tussen de dertien en achttien jaar. “Ik kijk zwoel. Als je zo’n foto op internet zet, dan kan dat al iets over je afroepen.”

De aanwezige tieners weten allemaal wat sexting is. “Als je een naaktfoto van jezelf stuurt”, zegt de 15-jarige Hacer. “Een spannend berichtje sturen is ook sexting”, vult Yasmine (16) aan. In het buurtcentrum in Utrecht Overvecht, waar ze wekelijks vrijwillig bij elkaar komen onder begeleiding van Haddouche van JoU, een organisatie die jongeren voorbereidt op de toekomst, ging het al vaker over sexting. Zo vaak, dat een aantal van hen ‘niet weer’ verzucht als Haddouche voorstelt een keer een sextingdeskundige uit te nodigen. 

Toch blijkt telkens weer uit onderzoek dat veel jonge vrouwen negatieve ervaringen hebben met sexting. Meestal omdat blootfoto’s die in vertrouwen zijn verstuurd, worden doorgestuurd naar de hele school. Meisjes met een Marokkaanse achtergrond zijn in die negatieve ervaringen oververtegenwoordigd. 

Wat gaat te ver?

Ook de jongeren uit Overvecht zeggen dat ze allemaal wel iemand kennen bij wie het misging. Omdat foto’s rondgingen, en ‘heel Utrecht’ de meisjes bij wie dat gebeurt daarom kent. Het gesprek van de dag is op dit moment een Turks meisje dat een hoofddoek draagt, maar op haar Instagram zonder hoofddoek verschijnt in uitdagende poses. De 13-jarige Hajar pakt haar telefoon erbij om het profiel op te zoeken. Ze is gewoon herkenbaar in beeld, constateren de anderen vol verontwaardiging als ze de telefoon onder hun neus krijgen.

Haddouche waakt er tijdens het gesprek voor dat er niet te snel wordt geoordeeld. Valt het woord ‘dom’ dan corrigeert ze dat in ‘naïef’. “Respect voor elkaar en niet meteen oordelen is heel belangrijk hier. Wel kun je iemand erop wijzen dat iets misschien niet zo handig is. Dat mensen over je gaan praten als je zo’n foto plaatst.” Zelf doet Haddouche dat ook bij de meisjes uit de groep. Laatst nog waarschuwde ze nog een van hen omdat ze op haar Instagram een ‘zwoele’ foto had gezet. Het meisje haalde de foto weg.

Ouders

Wat gaat volgens de tieners te ver? Dat mag iedereen voor zichzelf bepalen, vindt Hacer. Een foto waarop je je vriendje een zoen geeft? Nee, dat zou ze niet doen. “Ook niet als je weet dat je daar geen commentaar op zou krijgen, dat je het alleen deelt met de mensen die heel dichtbij je staan?” vraagt Maroua (18). “Je weet nooit aan wie het wordt doorgestuurd. We leven in 2019, je kunt niemand vertrouwen”, constateert Hacer. 

Er is door alle aandacht voor sexting wel wat veranderd, merkt Haddouche. “We zien gelukkig vaker dat ouders hun kind omarmen in plaats van haar de rug toekeren als er een foto rondgaat. Die steun is zo belangrijk als je meisjes weerbaar wilt maken.” Ze noemt een voorbeeld van een aantal jaar geleden. Er ging een foto rond van blote borsten, waarbij een naam was gezet. Het waren helemaal niet haar borsten, toch werd het meisje erop aangekeken. “Gelukkig geloofde haar vader haar. Die zei: ik weet dat jij niet zo bent. Dat meisje stond daardoor sterk.”

Lees ook:

‘Politie moet daders van sexting aanspreken, niet slachtoffers’

De oproep van de politie aan jongeren om vooral geen naaktfoto’s en -video’s te versturen, valt niet bij iedereen in goede aarde. Moet je je bij sexting richten op de slachtoffers of moet je juist de verspreiders van naaktbeelden op de ernstige gevolgen wijzen?

Sexting is het probleem niet, kwetsbare jongeren wel

De wereld van jongeren lijkt voor veel volwassenen afgesloten. Jongeren zoeken ook afzondering van volwassenen. In slaapkamers, op rondhangplekken en - om maar een archaïsche term te gebruiken - in cyberspace. Ouders maken zich zorgen dat hun dochters verleid worden zich uit te kleden voor de camera, of overgehaald worden om naaktfoto’s te delen.