Direct naar artikelinhoud
ColumnSheila Sitalsing

Superrijken willen bijdragen aan het algemene belang, wanneer ze zelf mogen bepalen wat dat is

Superrijken willen bijdragen aan het algemene belang, wanneer ze zelf mogen bepalen wat dat is

Hier bij ons gebeurde het rondom de affaire-Paul Polman. Jarenlang was de voormalige topman van Unilever bewierookt omdat Unilever altijd enorm tegen armoede en voor duurzaamheid was, en omdat het mensen in arme landen leerde om hun handen drie keer per dag te wassen. Dat wassen voorkomt babysterfte en vervelende ziektes. Dat wassen gebeurt met Lifebuoy, zeep die Unilever maakt en wereldwijd verkoopt – win-win heet zoiets.

Toen ging Polman bij Mark Rutte lobbyen om bijna 2 miljard euro uit de schatkist te grabbelen door de dividendbelasting af te schaffen. Een deel van zijn aandeelhouders had daar last, en in plaats van deze last voor zijn aandeelhouders zelf te compenseren, poogde Polman de rekening door te schuiven naar de Nederlandse staat. Vervolgens werd hij kribbig toen de mensen daar boos om werden. In een memorabel interview in het AD legde hij uit dat hij heus voor belastingheffing is, mits die zijn stempel van goedkeuring dragen: ‘Dividendbelasting is gewoon niet de juiste belasting.’

En toen donderde ook Paul Polman met zijn goede werken van een voetstuk. Omdat het voor iedereen helder was geworden: dit is dus bedrijvenfilantropie. Soeverein bepalen welke sociale doelen je wil steunen, en dat breed uitventen. En ondertussen knieperig doen over een bijdrage aan de publieke middelen.

Je ziet het bij veel internationaal opererende ondernemingen en bij ’s werelds superrijken: ze willen bijdragen aan het algemene belang wanneer ze zelf mogen bepalen wat dat algemene belang is. Een algemeen belang dat parallel loopt met hun eigenbelang is een pré, een donatie waar ze omstandig en openbaar om kunnen worden bewierookt ook. Zo komt het dat ze enerzijds afdelingen en stichtingen optuigen om liefdadigheid uit te storten over de misdeelden en vertrapten. En anderzijds een leger fiscalisten en advocaten opstellen om hun winsten en vermogens weg te sluizen naar Panama. Want God verhoede dat ze onderhorig zouden zijn aan een overheid zonder directe invloed op de besteding van belastinggeld.

Anand Giridharadas, voormalig columnist van The New York Times en auteur van Winners take all, een filippica tegen liefdadigheid door de superrijken, formuleerde het afgelopen zaterdag in deze krant zo: ‘Denk eens aan Apple, Google en andere bedrijven die de afgelopen jaren via Nederland en Ierland tientallen miljarden dollars aan belasting hebben ontweken. Misschien vinden zij zelf niet dat ze schade aanrichten, maar dat geld had ook naar betere scholen of zorgverzekeringen voor gewone Amerikanen kunnen gaan. Deze bedrijven maken deel uit van een systeem dat de winnaars van onze tijd in staat stelt om de vruchten van de vooruitgang te monopoliseren. En ondertussen hebben ze de mond vol over de wereld verbeteren.’

In Amerika roepen democratische politici mede daarom inmiddels ‘belast de rijken’. In Davos las de Nederlandse publicist Rutger Bregman de verzamelde bedrijfsleiders de les: ze moeten ophouden hun filantropie te gebruiken als schaamlap voor het feit dat ze op grote schaal belastingen ontwijken. Het filmpje met zijn oproep ging viral; net als een filmpje waarin topvrouw Winnie Byanyima van Oxfam uitlegt hoe overheden het bedrijfsleven vrij spel hebben gegeven in ‘het herschrijven van de regels op zo’n manier dat bedrijven de winnaars zijn geworden.’

De wind uit die hoek trekt aan. Met haar ouderwetse belastingbeleid staat de Nederlandse overheid vol in deze nieuwe wind.