Je rijbewijs moeten inleveren omdat je in 2012 een depressie hebt gehad: het overkwam muzikant en schrijver Aafke Romeijn nadat ze voor het aanvragen van haar aanhangerrijbewijs de verplichte gezondheidsverklaring van het CBR eerlijk invulde. "Ik nam aan dat het CBR zou begrijpen dat die depressie niet meer uitmaakt. Maar dat was dus dom."
Romeijn had al een normaal rijbewijs en wilde in december, na weer te hebben gelest, het examen voor haar rijbewijs BE aanvragen. "Bij de gezondheidsverklaring kreeg ik de vraag of ik ooit gediagnosticeerd was met een psychische aandoening. Daar heb ik ja op geantwoord, want ik ben in 2012 gediagnosticeerd met een depressie."
Niet relevant
Daarop kreeg ze een brief waarin stond dat het CBR haar aanvraag niet kon goedkeuren omdat het meer informatie wilde van haar medisch specialist. "Maar die heb ik niet, want ik ben niet meer in behandeling omdat ik gewoon gezond ben. De huisarts heeft vervolgens een brief opgesteld waarin stond dat ik ooit een depressie heb gehad, maar nu niet meer, dus dat dit niet relevant was voor mijn rijvaardigheid."
Ze dacht dat daarmee de kous af was, maar niets bleek minder waar. "Vervolgens kreeg ik een brief dat mijn normale rijbewijs ongeldig was verklaard. Ook moet ik me vanaf nu iedere vijf jaar laten keuren door een medisch specialist van het CBR. Voor die kosten moet ik zelf opdraaien."
ADHD en autisme
Nadat Romeijn haar verhaal op Twitter had gezet, ontving ze een stortvloed van verhalen van mensen die hetzelfde of erger hebben meegemaakt. Ze mogen bijvoorbeeld niet meer rijden omdat ze ADHD hebben, autistisch zijn of een lichte hersenbloeding hebben gehad. "Een meisje dat als kind een keer was flauwgevallen, had dat aangegeven op de gezondheidsverklaring. Ze moest zich vervolgens op eigen kosten laten nakijken door een neuroloog om te controleren of ze niet epileptisch was. Die onderzoeken beginnen bij 400 euro en kunnen oplopen tot meer dan 1000 euro. Dat is echt veel geld, zeker als je het iedere vijf jaar moet doen."
Romeijn erkent dat het CBR de taak heeft om in de gaten te houden of automobilisten kunnen rijden. "Het belang daarvan staat buiten kijf. Maar de manier waarop dit gebeurt, is niet in de haak. Er zijn twee dingen die mij kwaad maken. Allereerst de willekeur waarmee het CBR te werk gaat. Als ik niet een groter rijbewijs had willen halen, waren ze er nooit achter gekomen en had ik de rest van mijn leven kunnen rijden alsof er niks aan de hand was. Ten tweede verhaalt het CBR de kosten van de keuringen op de patiënt. Dat moet anders. Het CBR heeft nog steeds het recht om mij te keuren, maar zoals het nu gaat is het niet eerlijk tegenover de burger."
'Denk twee keer na'
Vandaag diende Romeijn een klacht in bij het College van de Rechten van de Mens. Ook is ze zich aan het oriënteren op een beroepsprocedure bij het CBR. "Het probleem is dat zo'n beroep lang kan duren. Het is sneller om de keuring te doen en met het CBR mee te gaan, want ik heb dat rijbewijs gewoon nodig. Morgen hoor ik of het college met mijn klacht aan de slag kan gaan. Dit riekt naar discriminatie van mensen met een chronische beperking."
Romeijn is zzp'er en kan niet werken zonder auto waarin ze haar piano kan vervoeren. "Als ik geen rijbewijs heb, ben ik mijn baan kwijt. En dat geldt voor heel veel mensen. Ik raad iedereen aan: denk er twee keer over na voor je die gezondheidsverklaring eerlijk invult."
CBR: anderen niet in gevaar brengen
Het CBR reageert niet op individuele gevallen. Om je rijbewijs te halen moet je rijvaardig zijn: dat toetst het CBR met het theorie- en praktijkexamen. Maar je moet ook rijgeschikt zijn. Dat betekent dat je geestelijk en lichamelijk gezond genoeg bent om veilig aan het verkeer deel te nemen, legt een woordvoerder van het CBR uit. In een speciale regeling staat uitgebreid beschreven wat wel en niet kan als het gaat om rijden met aandoeningen.
Als je een geldig rijbewijs hebt en twijfelt of je nog in staat bent om veilig te rijden omdat je medische situatie is veranderd, bijvoorbeeld na een hartaanval, herseninfarct, spierziekte of psychische aandoening, moet je dit melden. Mensen moeten een nieuwe gezondheidsverklaring indienen en het CBR beoordeelt vervolgens of ze nog veilig de weg op kunnen. "Er is geen wettelijke meldplicht, maar je mag anderen niet in gevaar brengen. Als je weet dat je gezondheid veilig aan het verkeer deelnemen in de weg staat, mag je niet in de auto stappen."
In het geval van psychische aandoeningen vraagt het CBR onderzoek of advies van een psychiater. "Ik ga ervan uit dat de geneesmiddelen die de automobilist gebruikt bijvoorbeeld een rol spelen", zegt een woordvoerder van het CBR.
Bij depressieve klachten is voor mensen bij wie de diagnose minder dan vijf jaar geleden is gesteld, een psychiatrisch rapport vereist. Als het langer dan vijf jaar geleden is, volstaat een door de huisarts ingevulde vragenlijst. Aan de hand daarvan neemt het CBR een besluit.
