"Ik ben opgegroeid met het idee: doorwerken en iedereen zorgt voor zichzelf", zegt Herman Ypma (40 jaar, barmanager en meubelmaker). Twee jaar geleden moest hij na een "klein overspanninkje" na twee maanden alweer aan de bak. Het geld was op. Nu zit hij sinds augustus thuis met een burn-out. Hij blijft uit de rode cijfers dankzij de 1.750 euro die hij elke maand van Broodfonds Das Brood krijgt.
Het idee van een broodfonds: een groep van tussen de twintig en vijftig zzp'ers legt maandelijks geld in op een eigen, speciaal daarvoor bedoelde Triodos-spaarrekening. Wordt iemand uit de groep ziek, dan wordt van elke rekening een klein bedrag afgeschreven en aan de zieke geschonken.
Broodfonds Je Moeder
Inmiddels zijn er al meer dan twintigduizend freelancers bij een van de 435 groepen aangesloten, zoals Broodfonds Je Moeder en Broodsfonds Broeëdnuuedig uit Limburg. Nagelstylisten, fotografen, hondenuitlaters en timmerlieden: bijna elke beroepsgroep is wel vertegenwoordigd in een van de broodfondsen.
In 2018 is bijna 9 miljoen euro geschonken aan 1.385 zieken, gemiddeld kregen ze 8.218 euro voor het niet kunnen werken gedurende een periode van 7,1 maanden. "We hadden niet verwacht dat het zó populair zou zijn", Biba Schoenmaker van de BroodfondsMakers, de organisatie die alle groepen begeleidt.
Een maand ertussenuit zou voelen als van andermans geld op vakantie gaan.
Geen broodfonds voor een griepje
Een broodfonds is niet voor een griepje. Pas na een maand kan een zieke voor maximaal twee jaar aanspraak maken op financiële steun. Er is geen arts die de zieke controleert.
Ziek melden was even slikken voor Ypma. Hij kent veel mensen uit zijn broodfonds persoonlijk. Nieuwe leden zijn in 85 procent van de fondsen door bestaande leden aangedragen, waardoor er een "positieve sociale controle" ontstaat. Moeten zij nou betalen zodat ik ziek kan zijn?, vroeg Ypma zich af. "Maar goed, dat is natuurlijk het hele punt."
Ook al zou hij er het liefst een maandje tussenuit gaan, hij doet het niet. Ypma: "Dat zou te veel voelen als van andermans geld op vakantie gaan."
Makkelijker liegen tegen een grote, anonieme verzekeraar
Maken leden daar weleens misbruik van? "Nee, eigenlijk niet", zegt oprichter Schoenmaker. "Soms lijkt het of mensen de boel om de tuin leiden. Maar als we dan in gesprek gaan, blijkt het tot nu toe altijd om een miscommunicatie te gaan."
Je eigen vrienden en collega's licht je toch minder snel op.
"Het is makkelijk om tegen een grote, anonieme verzekeraar een paar maanden ziekte erbij te liegen, want je hebt toch zoveel premie betaald", volgens Schoenmaker. Maar in het broodfonds zitten vrienden, collega's en mensen die je een kaartje hebben gestuurd om je beterschap te wensen. Die licht je niet snel op, benadrukt ze.
Niet gebruikt, (een deel van het) geld terug
De hoogte van de inleg bepaalt hoeveel euro's iemand krijgt bij ziekte. Zo legt Ypma maandelijks 90 euro in (daar zit ook zijn contributiegeld van 10 euro per maand voor het broodfonds bij). Zou hij uit het fonds stappen omdat hij een vaste baan vindt of de jackpot wint, dan krijgt hij de inleg - minus de schenkingen aan zieken - gewoon weer terug.
Gemiddeld 'verliezen' leden een derde van hun inleg. Schoenmaker: "En als een groep te veel zieken heeft en de kas leeg raakt, is er altijd nog 'de alliantie'." Dit is een soort broodfonds voor noodlijdende broodfondsen.
Bouwvakker met versleten rug
Inmiddels weet Ypma ook de oorzaak van zijn burn-out: een versleten rug. De Fries werkt al sinds zijn tienerjaren in de bouw. De constante rugpijn deed hem, in combinatie met werkstress, de das om. "De enige oplossing is een zware operatie, met een herstelperiode van zes maanden."
Wat hij gedaan zou hebben als hij niet bij een broodfonds had gezeten? "Dan had ik nu een jaar dubbel zo hard moeten werken om een half jaar vrij te kunnen nemen voor de operatie. Maar ik weet niet of ik dat had gered."