SP dient nieuwe referendumwet in

De SP-fractie in de Tweede Kamer presenteert dinsdag een plan om in Nederland een bindend correctief referendum in te voeren. Het is één van de hervormingen die de staatscommissie onder leiding van Johan Remkes in december ook voorstelde. Hoewel het kabinet beloofd heeft dit voorjaar op Remkes’ aanbevelingen te reageren, komt SP-Kamerlid Ronald van Raak nu al met een eigen initiatief. „Je ziet dat steeds meer mensen bij de politiek afhaken, daar moeten we nú een antwoord op vinden.”

Van Raak wil de kabinetsreactie op het rapport-Remkes niet afwachten, omdat hij weinig vertrouwen heeft dat het kabinet het voorstel voor een bindend referendum overneemt. „De reactie van de regering laat lang op zich wachten en minister Ollongren heeft gezegd dat ze eerst een maatschappelijke discussie over de aanbevelingen wil. Dat betekent meestal dat het op de lange baan wordt geschoven.” De SP wil haar nieuwe referendumwet juist onderdeel maken van de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen.

Coalitie moet kleur bekennen

Het voorstel van de SP zet druk op de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie om zich over het onderwerp uit te spreken. VVD en CDA zijn tegen een bindend referendum, de ChristenUnie heeft twijfels. D66 is wel voor, maar wil geen referenda over internationale verdragen.

De Tweede Kamer behandelt het initiatief van Van Raak waarschijnlijk later dit jaar. Of hij een meerderheid kan halen hangt ook van de positie van de PvdA en GroenLinks af.

Over de grondwetswijziging moet twee keer worden gestemd door beide Kamers en in de ‘tweede lezing’ is zelfs een tweederdemeerderheid vereist.

Anders dan raadgevend referendum

Bij een bindend correctief referendum kunnen burgers door voldoende handtekeningen op te halen een stembusgang over een wetsvoorstel afdwingen en de politiek alsnog terugfluiten door het voorstel te verwerpen. Het is anders dan het raadgevend referendum dat het kabinet-Rutte III vorig jaar afschafte: daarbij gaven kiezers alleen een advies aan de politiek over een wetsvoorstel.

Volgens Van Raak heeft de staatscommissie kabinet en Tweede Kamer een „forse tik op de vingers” gegeven door voor het bindend referendum te pleiten. „Het is heel opmerkelijk dat de Tweede Kamer net het (raadgevend) referendum heeft afgeschaft en de staatscommissie er een paar maanden later weer voor een referendum pleit. De Kamer moet ook stilstaan bij het eigen functioneren.”

Lees ook: Remkes stelt grote hervormingen politiek bestel voor

Remkes constateerde in zijn rapport dat groepen burgers „voor wie de democratie minder goed werkt, dreigen af te haken op de politiek of dat al zijn”. Het bindend referendum werd als een van de oplossingen genoemd om de politiek weer dichter bij de burgers te brengen. „De vertegenwoordigende democratie schiet nu tekort en het referendum kan een middel zijn om dat te verbeteren”, vindt ook Van Raak (SP).

Debat over ‘uitkomstdrempel’

Het initiatiefvoorstel van de SP behelst enkel de grondwetswijziging die nodig is om een referendum in te voeren. In het voorstel wordt alvast geregeld dat bijvoorbeeld wetten rond het Koninklijk Huis en belastingen geen onderdeel van een referendum kunnen zijn. Wat de SP betreft worden referenda over internationale verdragen die Nederland tekent wel mogelijk.

Over hoe het bindend referendum er verder precies uit komt te zien kan de politiek wat Van Raak betreft het debat aangaan. De commissie-Remkes pleitte voor een zogenaamde uitkomstdrempel van eenderde. Dat betekent dat een wet pas wordt verworpen als er meer tegenstemmers dan voorstemmers zijn én als dat aantal tegenstemmers ook minstens eenderde van het aantal kiesgerechtigden bedraagt.