Het is de hoogste tijd voor geschiedenisles over vluchtelingen

Dat was 9 november. Drie dagen later publiceerde de Nederlandse Regeeringspersdienst een geruststellende verklaring. De grenzen werden ‘vanzelfsprekend’ niet opengesteld voor Joodse vluchtelingen. Slechts ‘een zeer beperkt aantal’ kon worden toegelaten, per geval te bepalen door de minister van justitie zelf. Geen binnenkomst ‘zonder voorafgegeven vergunning’.

Kort daarop viel het besluit om de toch in Nederland aanwezige Joodse vluchtelingen in een kamp onder te brengen. Aanvankelijk werd gedacht aan Elspeet, maar koningin Wilhelmina verzette zich daartegen; te dichtbij paleis Het Loo. Vervolgens werd ruimte gevonden in Drenthe, in de gemeente Westerbork, al bleven er protesten klinken. Tweede Kamerlid d’Ansembourg van de NSB vond dat de regering zich ‘niet met de verzorging der vluchtelingen moest bemoeien’, aldus nieuwsblad De Noord-Ooster. “Wij konden het geld beter besteden, om de nooden van ons eigen volk te lenigen. En hoe worden wij die vreemdelingen, die de Nederlanders in het arbeidsproces komen verdringen, ooit weer kwijt?”

Het kamp werd toch gebouwd, in oktober 1939 werden de eerste Joodse vluchtelingen er gehuisvest. Dat is dit jaar tachtig jaar geleden en het Herdenkingscentrum Westerbork staat daar bij stil door aan te haken bij de jaarlijkse ‘Nacht van de vluchteling’, een nachtelijke sponsorloop voor Stichting Vluchteling. Westerbork is dit jaar een van de startpunten. Passend, zegt het herdenkingscentrum, want het ‘gure klimaat in de jaren dertig’ lijkt op dat van nu: “Vluchtelingen krijgen het opnieuw voor de kiezen.”

Durchgangslager

Tot zover de feiten. Vervolgens ontstond de ophef. De Telegraaf meldde zaterdag dat ‘dit vreemde gebruik van Westerbork de joodse gemeenschap pijn doet’. Daarop spelde Thierry Baudet in hoofdletters het woord ‘schandalig’ en repte Tanya Hoogwerf van Leefbaar Rotterdam van ‘een belachelijke poging om kritiek op migratie gelijk te stellen aan de Holocaust’. Nu wil ik niet beweren dat er niet getwist zou kunnen worden over Westerbork als locatie voor wat dan ook. Als Durchgangslager was het na 1942 een schakel in de ketting die meer dan 100.000 Nederlandse Joden naar de vernietigingskampen bracht, dat is waar het in de eerste plaats symbool van is.

Maar vlakt dat de geschiedenis van de jaren daarvoor uit? Dat lijkt mij niet, en dat is ook niet het standpunt van ‘de’ Joodse gemeenschap; er wordt verschillend over gedacht. “Ik heb met mijn vader en moeder in Westerbork gezeten”, tweette Leo Lewin. “Vandaar zijn we verder gedeporteerd naar Bergen-Belsen. Ik heb er geen enkel bezwaar tegen dat daar de Nacht van de Vluchteling start. Integendeel, ik vind het een uitstekende keuze.” Gelijk heeft hij. Temeer nu in Nederland een columniste (Ebru Umar in Metro) kan schrijven dat asielzoekers verplicht moeten worden gesteriliseerd en dat asieladvocaten ‘fouter zijn dan NSB’ers’. Tijd voor geschiedenisles.

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt.