Jaap Rus (1923-2019): de Zeeuwse ‘Soldaat van Oranje’ die de Duitsers bespioneerde
Verzetsman Jacob (Jaap) Rus was 17 jaar en zat nog op de hbs, toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Hij sloot zich in zijn geboortestad Goes bij een verzetsgroep aan, spioneerde voor de geallieerden en hielp onderduikers. Afgelopen zaterdag overleed hij, 95 jaar oud.
Rus kreeg na de oorlog de bijnaam ‘de Zeeuwse Soldaat van Oranje’ vanwege zijn verzetswerk. In 2010 verhaalde zijn dochter en psychiater Carla Rus in een artikel in Trouw over de daden van haar vader.
Zo werd Rus vanwege zijn vervolgstudie op het Zeeuws Technisch Instituut in eerste instantie vrijgesteld van werk voor de Duitsers, maar aan het eind van de oorlog werd hij daartoe toch opgeroepen.
Hij kwam te werken in Westkapelle bij de bouworganisatie van de Duitse Wehrmacht. Eerst wilde Rus onderduiken. Maar op verzoek van het verzet ging hij toch, om vervolgens te kunnen spioneren.
Hij ontsnapte op het nippertje aan de dood, toen de Duitsers hem bij zijn ouders opzochten. Rus was net ondergedoken bij de buren
De tewerkgestelden kwamen tijdens hun werkzaamheden – het transporteren van zand – dichtbij de verdedigingswerken van de Duitsers langs de Zeeuwse kust.
Radarpost
Carla Rus schrijft: ‘Mijn vader kon de radarpost ten zuiden van Westkapelle redelijk goed observeren en in zich opnemen, evenals de constructie van de versperringen op het strand: met dank aan zijn technisch inzicht en fotografisch geheugen.
Eenmaal thuis in Goes maakte hij hier uit zijn herinnering technische schetsen van en leverde die, tezamen met de mondelinge overdracht van wat hij gezien had, af bij zijn ondercommandant.’ De gegevens werden doorgegeven aan de geallieerde troepen, de verzetsmensen hadden een eigen zender.
Hij ontsnapte later op het nippertje aan de dood, toen de Duitsers hem bij zijn ouders opzochten. Rus was net ondergedoken bij de buren.
‘Hij heeft de laarzen van de Duitse militairen horen stampen en is doodsbang geweest dat de Duitsers uit wraak zijn ouders en zijn drie jongere zussen zouden oppakken. Dat is gelukkig niet gebeurd’, beschrijft zijn dochter.
Verzetsherdenkingskruis
Vanwege zijn verzetswerk kreeg Rus in 1984 het Verzetsherdenkingskruis en werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. In 2017 was hij nog kort in het nieuws toen hij vlak voor kerst op uitnodiging van het Bevrijdingsmuseum Zeeland naar de musical ‘Soldaat van Oranje’ ging. Zelf zei hij hierover in de Zeeuwse krant PZC: “Ik kijk er met andere ogen naar dan de meeste andere mensen. Altijd komen de gedachten terug aan het verzet waaraan ik heb deelgenomen.”
“Ik zie dit soort dingen nooit los van mijn eigen verleden. Elke keer treft het me weer. We zijn gevormd door de oorlog. Ik ben in feite steeds met de oorlog bezig. Ons leven wordt gedragen door wat we toen hebben meegemaakt.’’
Jaap Rus wordt komende vrijdag in Vlissingen begraven.
Lees ook:
Zeelands vergeten oorlog
‘Zeeuwen, die waren al bevrijd toen de oorlog elders in Nederland zijn finale beleefde.’ Door deze gedachte verloor Nederland het zicht op de Slag om de Schelde. Psychiater Carla Rus zoekt naar de motieven en pleit voor erkenning.