Het komt vooral door armoede dat zoveel Armeniërs vertrekken
In de ophef rond het kinderpardon spelen de laatste tijd vaak Armeense gezinnen een rol. Toeval of niet, zeker is dat er al decennia een exodus gaande is vanuit Armenië.
De emigratie tot staan brengen en vertrokken Armeniërs weer terughalen naar hun land: het is een diep gekoesterde wens van iedere Armeense leider, en de huidige premier Nikol Pasjinjan is geen uitzondering. Vorig jaar kwam de oppositievoorman aan de macht na weken van grootschalige protesten in de hoofdstad Jerevan. Na zijn eerste honderd dagen in het zadel meldde hij trots dat er in die periode meer Armeniërs het land waren binnengekomen dan er waren vertrokken. Pasjinjan noemde het ‘mijn belangrijkste verdienste’.
Armenië heeft zelfs een ‘ministerie voor de diaspora’, en dat meldde dat sinds de machtswisseling van vorig jaar 450 gezinnen die eerder geëmigreerd waren, teruggekeerd zijn naar Armenië.
Voor de kleine voormalige Sovjetrepubliek in de Kaukasus is emigratie een kernprobleem sinds het in 1991 de onafhankelijkheid verwierf. Een economische crisis werd destijds versterkt door de bloedige oorlog met buurland Azerbeidzjan, om de overwegend door Armeniërs bewoonde Azerische regio Nagorny Karabach. Azerbeidzjans bondgenoot Turkije stelde een blokkade in tegen Armenië en verbrak de diplomatieke contacten. De situatie verslechterde door de oorlog in de Georgische provincie Abchazië, waardoor de landverbindingen met Rusland werden afgesneden.
Naar schatting een miljoen Armeniërs hebben hun land sinds 1991 verlaten
Oorlog, armoede en uitzichtloosheid zetten een exodus in gang die meer dan twee decennia lang vrijwel onafgebroken doorging. Naar schatting een miljoen Armeniërs hebben hun land sinds 1991 verlaten, het leeuwendeel daarvan in de eerste tien jaar na de onafhankelijkheid. Sindsdien heeft Armenië een kwart van de bevolking verloren. Een aderlating voor de economie, omdat het vaak jongere, beter opgeleide en ondernemende mensen zijn die de wijk nemen naar elders. De overgrote meerderheid vertrok naar Rusland en Oekraïne, maar vele tienduizenden vonden hun weg naar West-Europa, waaronder Nederland.
Armoede
De Armeense diaspora was ook daarvoor al groot. Van de naar schatting elf miljoen Armeniërs in de wereld wonen er tegenwoordig amper drie miljoen in het bergstaatje zo groot als België, van wie een miljoen in Jerevan. Zelfs die cijfers zijn niet onomstreden. Naast de echte emigranten zijn er ook talloze Armeniërs die tijdelijk in het buitenland verblijven en van daaruit geld sturen naar hun achtergebleven gezinnen, hoewel ze formeel niet zijn geëmigreerd. Armoede en hoge werkloosheid, vooral op het platteland, zijn veruit de belangrijkste drijfveren voor vertrek. Meer dan een derde van de Armeniërs leeft onder de armoedegrens, een percentage dat al jarenlang nauwelijks verandert.
Politieke repressie speelt een rol in de marge, maar is nooit een primaire beweegreden voor emigratie geweest. Net als diverse ex-Sovjetstaten was Armenië de afgelopen decennia het toneel van gewelddadig politieoptreden, geweld tegen journalisten, corruptie, partijdige rechtspraak, willekeurige arrestaties en het gevangen zetten van oppositieleden (onder wie de huidige premier) en marteling in gevangenissen. Geweld tegen seksuele minderheden is een structureel probleem.
Tegelijkertijd staat de persvrijheid er op een relatief hoog peil vergeleken bij diverse andere voormalige unierepublieken, zeker sinds de omwenteling van vorig jaar, en zijn straatdemonstraties allang een normaal ingrediënt van het politieke leven. Na de machtswisseling in het voorjaar van 2018 zijn verschillende politieke gevangenen vrijgelaten. Eind vorig jaar kondigde het parlement een amnestie af en kwamen nog eens honderden mensen vrij, onder hen ook enkele oppositieleden die eerder verdacht werden van een staatsgreep.
Internationale mensenrechtenorganisaties, zoals Amnesty International en Human Rights Watch, noemen de recente veranderingen een hoopvol teken en een zeldzame kans de noodzakelijke hervormingen uit te voeren. Maar er blijft ook twijfel, onder meer omdat een gerechtelijk onderzoek naar politiegeweld bij een demonstratie in 2016 onlangs zonder duidelijke reden door de autoriteiten is gestaakt.
Lees ook:
ChristenUnie doet er een schepje bovenop, VVD trekt een streep: coalitie blijft verdeeld over kinderpardon
De leiders van de vier coalitiefracties zijn dinsdag tijdens hun wekelijkse overleg niet nader tot elkaar gekomen over een eventuele versoepeling van het kinderpardon.