Schadelijke lekkage dreigt bij alle duurzame aardwarmteprojecten in Nederland
Schone bodemenergie moet huizen aardgasvrij gaan maken. Maar voorlopig kampen boorbedrijven nog met problemen. Toezichthouder SodM grijpt in.
Terwijl het Klimaatakkoord hoog inzet op schone aardwarmte, kampt die techniek volop met problemen en risico's. Bij alle 23 Nederlandse aardwarmteprojecten dreigen nu ondergrondse lekkages, zegt Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) tegen Trouw. De toezichthouder komt snel met extra eisen voor boorbedrijven. Die regels moeten milieurisico's wegnemen.
Nu roesten de metalen buizen, die warm water vanaf een kilometer diepte oppompen, kapot door het zout in de bodem. Daardoor kunnen vuile, licht-radioactieve bodemstoffen vrijkomen en de ondiepe bodem verontreinigen. Drie projecten moesten hun energiesysteem stilleggen en repareren, zegt SodM-directeur Theodor Kockelkoren. De andere boorbedrijven proberen de lekkage met 'anti-lek'-chemicaliën te stoppen. "Dat is geen duurzame oplossing", zegt Kockelkoren. Als het chemische goedje er tóch uitlekt, vervuilt het de bodem.
Geothermie is een jonge sector. We lopen nu tegen opstartproblemen aan.
De problemen baren zorgen voor de Nederlandse klimaataanpak. Aardwarmte, ook bekend als geothermie, geldt als een van de belangrijkste technieken om woonwijken aardgasvrij te maken. Daarbij moet bodemenergie in grote warmtenetten naar huizen stromen. Ook tuinbouwkassen en kantoren moeten deels overstappen van aardgas op schone bodemenergie. De technische problemen laten zien dat aardwarmte in de kinderschoenen staat, zegt directeur Kockelkoren.
Ondertussen liggen er wel tientallen nieuwe boorplannen klaar voor geothermie in Nederland. In het Klimaatakkoord staat dat dit er in 2030 honderden moeten zijn, om kassen, huizen en bedrijven van schone aardwarmte te voorzien. Dat is nodig, want veel van de 7 miljoen oude Nederlandse huizen kunnen niet met een elektrische warmtepomp aardgasvrij worden. Staatsbedrijf Energie Beheer Nederland, waar klimaatonderhandelaar Diederik Samsom commissaris is, ziet ook grote kansen voor aardwarmte.
Ondanks alle problemen blijft aardwarmte een veelbelovende techniek, zegt Kockelkoren. "Er kan een heel belangrijke rol zijn weggelegd voor geothermie in de energietransitie." Het grote voordeel is: aardwarmte is als energiebron volledig duurzaam. Dit in tegenstelling tot restwarmte van vervuilende fabrieken, die in warmtenetten ook huizen aardgasvrij kan maken. Bovendien is lang niet overal restwarmte van industrie te vinden, dus in veel regio's zijn de bodemenergiepompen nodig. Dat lukt alleen als de sector verder professionaliseert en de energietechniek aanpast, zegt Kockelkoren.
Alles moet anders
Het moet vanaf nu anders, erkent de brancheclub van alle Nederlandse aardwarmtebedrijven, Dago. "We moeten de kinderziektes oplossen", zegt woordvoerder Danny van den Berg. "Dat is urgent." Volgens hem wil de sector graag meewerken aan nieuwe veiligheidseisen, ook al maken die de aardwarmtetechniek wel duurder. "Geothermie is een jonge sector. We lopen nu tegen opstartproblemen aan. Die gaan we oplossen, zodat de duurzame techniek landelijk echt kan doorbreken."
Naast de lekkages in de bodem spelen er meer problemen met aardwarmte. Vorig jaar legde SodM twee Limburgse bedrijven stil die schone bodemenergie winnen voor tuinbouwkassen, allebei nabij Grubbenvorst. Een (lichte) aardbeving geeft aanleiding om het verband met de schone energiewinning te onderzoeken, zegt Kockelkoren. De toezichthouder zegt dat een actieve breuklijn in de Limburgse bodem kan zorgen voor een beving.
"In de meeste gebieden kan Nederland veilig aardwarmte gaan winnen", zegt Kockelkoren. Wel is altijd onderzoek nodig naar het risico op aardbevingen. Want ook op plekken met andere mijnbouw, zoals gaswinning of -opslag kan een verhoogd risico bestaan, zegt Kockelkoren. SodM keurde vorig jaar daarom een groot initiatief in Groningen af, Warmtestad genoemd, waarbij aardwarmte huizen moest gaan verwarmen. Dat dit geen beving zou geven, stond onvoldoende vast.
Lees ook:
De aarde als onuitputtelijke schone energiebron
Europa kan scoren met aardwarmte, stelde geoloog Jon Limberger, die promoveerde op aardwarmte. Mooi nieuws is volgens zijn studie: Nederland lijkt bij uitstek geschikt, wat betreft de beschikbare warmtebronnen.
Alternatieven voor aardgas moeten wel schoon zijn
Om klimaatdoelen te halen moet Nederland in 2050 aardgasvrij zijn. De nationale ‘probleempomp’ Groningen sluit in 2030. Kortom, alle huizen en bedrijven moeten op termijn over op warmte die wél schoon is. Dat is geen vanzelfsprekendheid. Elk duurzaam alternatief kent wel een ‘vuile’ valkuil.
Hoe groene hoop in Groningen uitliep op geblunder: het fiasco van ‘Warmtestad’
Groningen wil stoppen met aardgas, als geen ander. Jarenlang trof de stad voorbereidingen voor de winning van groene aardwarmte voor huizen. Maar ‘Warmtestad’ eindigde als fiasco, na aanzwellende zorg om de veiligheid. Hoe kon het zo mislopen?
De nieuwe megaklus van Diederik Samsom: huizen zonder aardgas
Diederik Samsom is terug, als groene adviseur en commissaris bij staatsenergiebedrijf EBN én als onderhandelaar voor het landelijke klimaatakkoord. Zijn missie: aardgasvrije woonwijken.