‘Dat een president je aantekeningen afpakt – idioot’ (nrc.nl)

Vijf keer heeft president Trump tête à tête en zonder medewerkers gesproken met zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin. Geen van die keren is iets van de informatie over wat beiden bespraken, officieel gearchiveerd in het presidentieel archief, zo berichtte vorige week The Washington Post. Na afloop van de eerste ontmoeting, in Hamburg in 2017, zou Trump zelfs de aantekeningen van zijn tolk hebben opgeëist en deze opdracht hebben gegeven niets over het besprokene aan derden te vertellen. Na dit nieuws is in het Congres de discussie weer opgelaaid over de vraag of het mogelijk en wenselijk is de tolken van de president onder ede te horen.

„Hoe ongemakkelijk moeten die vertalers zich nu voelen”, zegt Beck Dorey-Stein. „Het idee dat de president je aantekeningen afpakt, idioot. En reken maar dat Trump vanaf nu altijd achterdochtig zal zijn ten opzichte van tolken.”

Dorey-Stein (32) kent de achterdocht van Trump uit eigen ervaring. Ze werkte als stenograaf op het Witte Huis, vijf jaar voor president Obama, drie maanden voor president Trump. Ze schreef er een boek over, From the Corner of the Oval, in het Nederlands vertaald als Wanneer kun je beginnen?.

In een ontbijttentje in het historisch centrum van Philadelphia, op een steenworp van haar huis, vertelt ze over het werken in de nabijheid van de president en de „vanzelfsprekende discretie” die daarbij geboden is – zelfs als je er later een boek over schrijft.

Zou stenografen ook kunnen overkomen wat nu met de tolken gebeurt?

„Stenografen doen ander werk dan tolken. Wij nemen de gesprekken op van de president als er pers aanwezig is. Wij zitten niet bij één-op-één-ontmoetingen met wereldleiders. Wij komen na afloop binnen, als de persconferentie begint. De tolk zit overal bij.”

Stenografen zitten niet bij vertrouwelijke gesprekken, dus worden ze niet gewantrouwd zoals tolken?

„O, ze worden zeker gewantrouwd. Zelfs in de Obama-jaren keken mensen soms achterdochtig naar mij als ik de lift instapte met mijn recorder en microfoon. Maar het wantrouwen van Trump en zijn ambtenarenploeg is daar een veelvoud van. Nadat Trump de verkiezingen had gewonnen, zeiden de journalisten die met hem op campagne waren geweest, tegen mij: zeg nooit ‘zo hebben we het altijd gedaan’ en begin vooral niet over Obama.”

Hoe uitte zich dat wantrouwen?

„In Mar a Lago sprak ik een jongen die voor Mike Flynn werkte – toen Trumps nationale veiligheidsadviseur, inmiddels ook al weer weg. Hij vertelde dat hij een keer met zijn baas in het Oval Office moest komen. Daar zat de president met Jared Kushner. Trump keek naar zijn schoonzoon en zei: ‘Wat denk je Jared, kunnen we deze hier vertrouwen?’ Die jongen, carrière-diplomaat van Buitenlandse Zaken, was verbluft over de Sopranos-aflevering waar hij in terechtgekomen was. Straks vragen ze me mijn loyaliteit te betuigen, dacht hij.”

Er werd van meet af aan enorm veel gelekt naar de pers. Is het wantrouwen van Trump dan niet terecht?

„Trump is zelf het grootste lek. Ik zat bij een interview dat Bill O’Reilly van Fox News met hem had. Eerst sprak hij een uur alleen, off the record met O’Reilly. Kun je je kostbare presidententijd niet beter besteden, dacht ik. Obama liet ons doorgaans ook bij off the record gesprekken met journalisten.

„Toen ik erbij was gekomen, vroeg O’Reilly wat Trump en Obama hadden besproken toen ze samen in de limousine naar de inauguratieplechtigheid reden. ‘Obama vertelde me wat de grootste dreiging is voor ons land’, zei Trump. ‘En wat is die’, vroeg O’Reilly. ‘Dat kan ik je niet zeggen. Dat is geheim. Dat kan ik niet zeggen. Het is Noord-Korea.’”

„Ander voorbeeld. Een militair vertelde me dat Trump in de lift stond met een bezoeker of een medewerker. Naast hen stond de man die de atoomkoffer draagt. Hij had geen idee of de onbekende in de lift een clearance had, toegang tot de vertrouwelijke niveaus van staatszaken. Trump zegt tegen die onbekende: „Je realiseert je toch wel dat ik de codes heb. Ik kan ze zo afvuren.” En die arme militair met de koffer aan zijn arm denkt: ‘Ik heb elke nacht nachtmerries van dit ding en jij loopt erover op te scheppen als een kind.’ ”

In uw boek zegt u dat de stenografen een ‘neutrale buffer zijn tussen president en pers’. Hoe stond Trump daar tegenover?

„De dag na de inauguratie kwam een collega bij ons op kantoor. Ze had tot drie keer toe geprobeerd zich in de West Wing te melden om haar werk te doen. Niemand had haar te woord gestaan. Op deze dag had ze eindelijk Stephanie Grisham ontmoet, toen nog het plaatsvervangend hoofd voorlichting. Ze had gezegd dat geluidsopnamen niet nodig waren, omdat er toch video’s werden gemaakt bij interviews. Zij begreep duidelijk niet dat ons werk de president beschermt tegen verkeerde citaten in de pers. Maar goed, dit is ook een president die ontkent wat hij tegen journalisten heeft gezegd, zelfs als is opgenomen wat hij heeft gezegd.”

U bent na drie maanden Trump vertrokken om uw boek af te maken. Was u niet in de verleiding om te blijven, voor een volgend boek?

„Dat is wat iedereen mij aanraadde. Blijf nog een jaar en je hebt een fantastisch boek. Ik kon het niet. De vrouwenhaat en de vreemdelingenhaat die opborrelde uit de gesprekken die ik opnam, stonden mij zo tegen dat ik elke dag met tegenzin naar mijn werk ging. Ik vond het ook niet verstandig als ik zou blijven nadat bekend was geworden dat ik dit boek had geschreven. Het wantrouwen zou niet alleen mij gelden, maar op de hele afdeling stenografie afstralen.”

Zitten uw ex-collega’s dan allemaal in het ‘verzet’, in de ‘deep state’, zoals Trump over ambtenaren zegt? „Zeker niet. Stenografen zijn niet aangenomen om hun politieke voorkeuren, ze hoeven niet te vertrekken als er een nieuwe president komt. Er zijn nog altijd collega’s van mij die er werken. Sommigen van hen vonden Trumps politiek prima. Zat ik te hoofdschuddend te typen omdat ik niet kon geloven wat ik noteerde, dan hoorde ik ineens naast mij: „Hee, dat vind ik eigenlijk een heel goed idee.” Zij denken dat hij opkomt voor Amerika. Die mensen moeten zich al die tijd onder Obama hebben zitten verbijten.”