Het bedrijfsleven in Nederland zal de problemen in de wereldeconomie ook gaan voelen. © Shell

Economische groei in eurozone verliest vaart

Jarenlang groeide de Nederlands economie veel harder dan gemiddeld in Europa. Maar daaraan lijkt een einde te komen nu de groei in de eurozone aan vaart verliest. Tijd voor actie, meent de hoogste ambtenaar bij Economische Zaken, Maarten Camps.

Peet Vogels 18-01-19, 12:01

Een van de beste jongetjes van de Europese klas. Nederland kende de afgelopen jaren de hoogste groei in de eurozone, een historisch lage rente, een overschot op de begroting en een historisch lage werkloosheid. Kortom, een rapport om mee thuis te komen.

De vraag is of het volgende rapport weer zo fraai zal zijn. In de eurozone lijkt de fut eruit en dat heeft gevolgen voor Nederland. De Duitse industrie doet het slechter dan gedacht en in Frankrijk is het ook behelpen. Daar hebben de protesten van de Gele Hesjes voor een flinke dip in de groei gezorgd. De twee grootste economieën van de eurozone zitten in de problemen, zo lijkt het. En dat heeft gevolgen voor de rest van de EU.

Vanuit China kwamen daar nog eens tegenvallende cijfers overheen. Het land kampt met Amerikaanse handelssancties. Die hebben ook invloed op onze markt, vanwege onze export.

,,En dan hebben we nog de onzekerheid over de brexit en de shutdown, de sluiting van een deel van de Amerikaanse overheid'', somt Bas van Geffen, econoom bij de Rabobank op. ,,Als die shutdown nog lang duurt, kan dat de economie ook schaden.''

Angst

Maarten Camps, secretaris-generaal bij Economische Zaken © privé

De angst voor deze potentiële gevaren heeft al invloed. De export was jarenlang de grote groeimotor voor de economie. De beurzen hebben een forse duikeling gemaakt en het producentenvertrouwen wordt ook minder. In Frankrijk daalde het zelfs zo ver dat er rekening wordt gehouden met een krimp in de productie.

Van Geffen is nog niet somber: ,,De werkloosheid is op het laagste peil in vijftien jaar. Dat heeft een positief effect op de consumptie. Daarnaast zie je dat de lonen aantrekken, ook positief.'' De consumptie zal dus een nieuwe motor voor de economie zijn. Ook door een belastingverlaging krijgen Nederlanders netto meer te besteden.

Daarnaast, stelt Van Geffen, is de verwachting dat de brexit uiteindelijk toch ordelijk zal verlopen. De Chinese machthebbers zijn wakker geschrokken en hebben al een fors stimuleringspakket aangekondigd om de economie een oppepper te geven.

Een recessie is nog niet aanstaande, denken de meeste economen. De fraaie groeicijfers van de afgelopen jaren lijken we echter niet meer te halen. ,,Nederland zal niet langer de positieve uitzondering zijn'', verwacht Van Geffen.

Als het aan de secretaris-generaal van Economische Zaken Maarten Camps ligt, komt die uitzonderingspositie van Nederland niet meer terug. De hoogste ambtenaar op het ministerie hekelt in zijn traditionele nieuwjaarsartikel in economenblad ESB de snelle groei van onze economie als het goed gaat. Daar staat tegenover dat Nederland het slechter doet dan andere landen als het minder gaat. Hoge pieken en diepe dalen dus.

Huizenmarkt

,,Tijdens de crisis daalden de huizenprijzen met 30 procent. Daardoor kwamen de huizen van 1,5 miljoen huishoudens onder water te staan. Tegelijkertijd liep de werkloosheid flink op. Anno 2019 zien we het tegenovergestelde. Starters kunnen door de sterk gestegen prijzen nauwelijks meer aan een woning komen, en op de arbeidsmarkt zetten vacatures de toon'', aldus Camps.

Daarmee legt hij de vinger op een van de belangrijkste veroorzakers van de groei en de krimp: de huizenmarkt. Bij stijgende prijzen voelen huizenbezitters zich rijker en gaan ze meer uitgeven. Dat versterkt de economische groei. Dankzij die groei stijgt de werkgelegenheid, wat zorgt voor meer koopkracht. Meer mensen willen een huis kopen, wat de prijzen nog verder opjaagt.

Hypotheekrente

In een recessie gebeurt het tegenovergestelde. Dat maakt huizenbezitters voorzichtiger, waardoor er minder uitgegeven wordt. Wat de recessie weer verergert.

Camps zegt dat de overheid dat effect nog eens versterkt. De leennormen worden versoepeld als de prijzen stijgen en juist strenger als het slecht gaat. Bovendien heeft de hypotheekrenteaftrek een negatief effect. Een hogere rente werkt maar gedeeltelijk door in de kosten van de kopers en heeft dus weinig effect op de woningmarkt.

Een verdere beperking van de aftrek zou de rust op de woningmarkt ten goede komen, meent Camps. Daarnaast moet de woningmarkt stabieler worden. Nu gaan bouwbedrijven pas bouwen als de prijzen hoog zijn. Gemeenten verkopen grond het liefst voor de hoofdprijs. Camps pleit ervoor juist te bouwen in tijden dat het minder gaat op de woningmarkt. Zo blijven de bouwvakkers aan het werk en wordt de bouwsector stabieler. Dat zorgt voor minder hoge pieken, maar ook voor minder diepe dalen.

Groter probleem

Onderliggend is er een groter probleem, ziet Camps. ,,Structureel groeit de economie niet zo hard, dit omdat de arbeidsproductiviteit nauwelijks meer groeit. Dat betekent dat groei alleen wordt aangejaagd door meer mensen aan het werk te krijgen. Maar door de vergrijzing zijn er juist minder beschikbaar voor werk.''

De arbeidsproductiviteit, ofwel wat iemand kan produceren in een bepaalde periode, moet dus omhoog. Daarvoor moet het onderwijs veranderen, meent Camps. Scholen moeten mensen gaan opleiden voor banen van de toekomst. Nu bieden ze vooral populaire opleidingen aan. Of die leiden tot een baan, wordt niet bekeken. Dat moet veranderen, vindt de topambtenaar.

Op z'n kop

Het omgekeerde gebeurt volgens hem ook. ,,Hoewel steeds meer studenten een technische studie willen volgen, wordt bij verschillende opleidingen door capaciteitstekorten noodgedwongen een numerus fixus gehanteerd. Dat is de wereld op zijn kop'', waarschuwt Camps. Hij pleit ervoor studenten te prikkelen een studie te kiezen met goede kansen op een baan.