Direct naar artikelinhoud

Oxfam moet meer doen na misbruikschandaal

An Oxfam-kiosk waar water werd uitgedeeld in opvangkamp Corail, even buiten Port-au-Prince te HaitiBeeld REUTERS

Hulporganisatie Oxfam heeft haar interne cultuur niet op orde, schrijft een onafhankelijke commissie. De diepere oorzaken zijn nog niet weggenomen. 

Oxfam heeft goede stappen gezet sinds het misbruikschandaal rond Haïti, maar genoeg is het niet. De diepere oorzaken van seksuele uitbuiting en misbruik zijn nog niet weggenomen. Dat schrijft een onafhankelijke commissie in een woensdag verschenen rapport.

Vorig jaar februari werd bekend dat medewerkers van het Britse Oxfam in 2011 op Haïti, volgend op een aardbeving, zich seksueel hadden misdragen. Dit zorgde voor veel ophef. Ook kwamen er onthullingen bij andere ontwikkelingsorganisaties, zoals Plan International, Save the Children en Artsen zonder Grenzen.

Er is sprake van seksisme, racisme en koloniaal gedrag, zoals in internationale werkverhoudingen, constateerde de commissie

Oxfam stelde vorig jaar een ‘internationale commissie voor seksueel wangedrag, verantwoording en cultuurverandering’ in om de hulporganisatie een spiegel voor te houden. Deze adviseert Oxfam in het rapport ‘Listening to people, rebuilding trust’ nog kritischer te kijken naar de risico’s van de complexe machtsverhoudingen en de interne cultuur.

Intimidatie

Seksueel wangedrag is niet de enige zorg die onder het personeel leeft, blijkt uit het onderzoek. Het is eerder een symptoom van structurele problemen, schrijft de commissie. ‘Een gebrek aan stevig beleid en procedures, en de magere uitvoering ervan, hebben een milieu gecreëerd waarin het mogelijk is dat seksueel wangedrag op zijn best niet begrepen wordt en op zijn slechtst niet wordt aangepakt.’

De commissie voerde gesprekken met personeel van zes organisaties die onder de Oxfam-paraplu vallen, waaronder het Nederlandse Oxfam Novib. Ook bezocht ze de landen Benin, Kenia, Nigeria, de Filipijnen en Zimbabwe waar Oxfam actief is.

Leidinggevenden, zo wijst het onderzoek uit, blijken bestaande procedures eenvoudig te kunnen omzeilen. Ondergeschikten betwijfelen zo of hun klachten goed worden behandeld. Wie minder macht heeft, wordt geïntimideerd en zwijgt om problemen te voorkomen, citeert de commissie een Oxfam-personeelslid.

De uitkomst van een zaak blijft vaak onduidelijk, zaken en meldingen verdwijnen volgens een personeelslid ‘in een groot zwart gat’

Oxfam heeft een ingewikkelde structuur met zo’n twintig organisaties die actief zijn in negentig landen. Het beleid rond misbruik verschilt drastisch per land en per organisatie, meldt de commissie. Voor personeel is vaak onduidelijk waar een misstand moet worden gemeld en wat er daarna gebeurt. Vertrouwelijkheid is in een klachtenprocedure niet gegarandeerd: details liggen snel op straat. De uitkomst van een zaak blijft vaak onduidelijk, zaken en meldingen verdwijnen volgens een personeelslid ‘in een groot zwart gat’. Een centrale personeelsdatabase kan helpen om daders goed in kaart te brengen. Nu bestaat het risico dat zij bij een andere Oxfam-afdeling aan de slag gaan.

Een man rijdt langs een daklozenopvang in Port-au-Prince waar Oxfam werkt.Beeld REUTERS

Klokkenluiders

Er is sprake van seksisme, racisme en koloniaal gedrag, zoals in internationale werkverhoudingen, constateerde de commissie. Op meerdere kantoren spreekt personeel over wijdverbreid pestgedrag en soms over een vergiftigde werksfeer die voortkomt uit ongelijkheid. ‘Dit soort gedrag en ongelijkheden kunnen een klimaat creëren dat intimidatie, seksueel misbruik en andere vormen van misbruik toelaat’, schrijft de commissie.

Michiel Servaes volgde in oktober Farah Karimi op als algemeen directeur van Oxfam Novib. In een reactie zegt hij: “De commissie onderstreept dat Oxfam-medewerkers over de hele wereld hun werk met grote inzet en integriteit doen, maar er blijkt ook bij ons ruimte te zijn voor ongewenst gedrag. Daar willen we een eind aan maken.” Oxfam zette vorig jaar een actieplan op. Zo zijn er specialisten aangetrokken en systemen opgetuigd voor klokkenluiders.

De commissie benadrukt dat Oxfam niet de enige ontwikkelingsorganisatie is waarbij misbruik een probleem is en dat haar aanbevelingen de hele sector kunnen helpen. In mei volgt het eindrapport. Daarin komt meer aandacht voor de positie van de internationale gemeenschappen waarin Oxfam actief is.

Binnen de Nederlandse sector is ook een actieplan opgesteld. Minister Kaag van buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking laat onderzoek doen naar de komst van een ombudsman of -vrouw. Ook wil ze dat er een internationaal ‘humanitair paspoort’ komt, een bewijs van goed gedrag voor ontwikkelingswerkers.

Lees ook: 

Oxfam richt commissie op om wangedrag van medewerkers te onderzoeken

Oxfam International laat een onafhankelijk onderzoek doen naar gevallen van misbruik en wangedrag binnen Oxfam wereldwijd. De organisatie besloot dit na seksueel wangedrag van Oxfam-medewerkers op Haïti, waar een aardbeving duizenden slachtoffers had gemaakt.

Geen hulporganisatie is immuun voor misbruik

Het seksschandaal bij Oxfam is geen incident. Hulpverlenende organisaties moeten zich continu wapenen tegen misbruik door hun werknemers.