NRC checkt: ‘Hoe meer CO2, hoe groener de aarde. Dat harde feit mag niemand horen’

De aanleiding

Vlak voor de jaarwisseling schreef De Telegraaf-verslaggever Marcel Vink in een artikel onder de kop Wetenschap in plaats van emotie over een manifest waarin wordt gesteld dat de Nederlandse Klimaatwet „een catastrofe van armoede, kou en honger” zal veroorzaken. In het artikel komt elektrotechnicus en geofysicus Guus Berkhout, een van de ondertekenaars, aan het woord. Hij zegt dat kooldioxide „geen gifgas is, maar een fundamentele bouwsteen voor al het leven op aarde. Hoe meer CO₂, hoe groener de aarde. Dat harde feit mag niemand horen.”

Waar is het op gebaseerd?

In een e-mail verwijst Berkhout naar artikelen in Nature uit 2016 en 2018, waarin wordt geschreven over het vergroenen van de aarde. Berkhout ziet die vergroening als een teken dat het IPCC, het wetenschappelijk klimaatpanel van de Verenigde Naties, te eenzijdig is over de rol van CO₂ op aarde. Het gevolg volgens hem: „CO₂ is equivalent gemaakt met doem!” Berkhout geeft lezingen over dit onderwerp. „Als ik het over de positieve rol heb van CO₂, worden de IPCC-aanhangers in het gehoor vreselijk boos. Ze willen het gewoon niet horen.”

En, klopt het?

Dat CO₂ een fundamentele bouwstof is voor het leven op aarde (planten zetten via fotosynthese kooldioxide en water om in koolhydraten en zuurstof) is middelbareschoolwijsheid. Ook dat meer CO₂ plantengroei stimuleert en dat de aarde groener wordt, is al lang bekend. De studies uit 2016 en 2018 waar Berkhout naar verwijst, beschrijven en kwantificeren de onderliggende ‘mechanismen’ van die vergroening. Beide wijzen de toegenomen CO₂-concentratie (naast bijvoorbeeld stikstofdepositie, landbouw en neerslag) aan als de belangrijkste oorzaak van een groenere planeet.

Door te stellen dat dit ‘harde feit’ bewust wordt verzwegen, suggereert Berkhout dat de toename van CO₂ gunstig is en dat aanhangers van het IPCC dat onder het tapijt vegen.

Maar de vergroening wordt niet verzwegen. Kranten hebben er over gepubliceerd. In 2016 verscheen in NRC een artikel onder de kop Onze planeet wordt groener en groener. Ook het IPCC neemt de extra opslag van CO₂ in bomen en planten wel degelijk mee, zegt de Belgische bioloog Sara Vicca van de Universiteit van Antwerpen die de invloed van klimaatverandering en de koolstofcyclus op bossen en land-ecosystemen onderzoekt.

„Dat kan ook niet anders want zonder die extra opslag zou er nu veel meer CO₂ in de atmosfeer zitten”, aldus Vicca. „Het gaat om zeker 80 ppm (deeltjes per miljoen, de maat voor CO₂-concentratie in de lucht). Zonder die extra CO₂-opname zou het nu al niet meer mogelijk zijn om de opwarming onder de 2 graden te houden.”

Het positieve effect van de vergroening weegt volgens Vicca niet op tegen de schadelijke gevolgen van meer CO₂. „Het is van belang te beseffen dat die vergroening niet altijd doorgaat”, zegt ze. „Om te blijven groeien hebben planten niet alleen CO₂ nodig, maar ook voedingsstoffen als stikstof en fosfor. Er is nog veel onderzoek nodig om te bepalen hoe lang ecosystemen koolstof kunnen opnemen als de beschikbaarheid van die andere voedingsstoffen hetzelfde blijft.”

Daarnaast zullen volgens Vicca weersextremen, vooral hitte en droogte, op den duur hun tol eisen. Zo toonde een recente studie waaraan Vicca meewerkte aan dat de stijgende temperatuur nu al een remmende werking heeft op de extra koolstofopslag door de verhoogde CO₂-concentratie.

Conclusie

Meer CO₂ maakt de planeet (voorlopig) groener. Die vergroening helpt, ook, volgens het IPCC, een beetje bij het tegengaan van de opwarming van de aarde. Het is echter misleidend om de toename van CO₂ in de lucht positief te noemen. We beoordelen de stelling als deels waar.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt