Uw wasmachine spoelt niet alleen vuil door het riool, ook microplastic gaat zo naar de zee

Kleine wasjes, grote wasjes: gooi ze in de ‘wasmasjien’. Helaas wast die er niet alleen vlekken en vuil uit, maar ook microplastics. Is een wasmachinefilter de oplossing? Stoffen als polyester, acryl en elastaan zijn populair in kleding, maar vormen ook een bron van microplastics. Tijdens de was laten de textielvezels kleine deeltjes los die via het riool in het oppervlaktewater terechtkomen en bijdragen aan de plastic soep in zee. Onderzoeksconsortium Life + Mermaids berekende in 2016 dat het in een was van vijf kilo om negen miljoen deeltjes gaat. 

Een filter op de wasmachine kan deze microvezels opvangen. Ontwerpbureau MarcelvangalenDesign uit Boxtel heeft een deel van het prototype ontwikkeld, dat per wasbeurt tot wel 85 procent van de microplastics tegenhoudt. De eerste testen die zijn gedaan door een onderzoeksbureau in Duitsland zijn positief, maar de resultaten zijn vanwege een patentaanvraag niet in te zien.

Om het filter verder te ontwikkelen zijn geld en een goede samenwerking nodig, zegt communicatie-adviseur Simone in ‘t Veld, die bij het project betrokken is. “We zijn in gesprek met wasmachinefabrikanten, waterschappen en moderetailers, zodat we het filter volgend jaar op de markt kunnen brengen.”

Statiegeld

Het wasmachinefilter heeft een verwisselbaar deel waar de microvezels in worden opgeslagen, legt Eric van Slooten van MarcelvangalenDesign uit. Het verwisselbare deel raakt vol en moet dan worden vervangen, net als een stofzuigerzak. Het is de bedoeling dat er statiegeld op het filter komt en de consument het bij winkeliers kan inleveren, zodat de fabrikant het kan schoonmaken en hergebruiken.

Een sensor toont of het filter vol is, informatie die ook via een app zichtbaar is. Als consumenten hun data via de app delen met waterschappen kunnen die het gebruik van het filter eventueel benutten om korting op de waterschapsbelasting te geven, zegt Van Slooten.

In ‘t Veld erkent dat er al verschillende wasmachinefilters bestaan, maar benadrukt het gebruiksgemak en de lage kosten van het nieuwe filter. “Dit filter moet je maximaal vier keer per jaar vervangen, andere veel vaker. Het wordt een uniform filter dat op elk type en merk wasmachine past.”

Experts denken dat een wasmachinefilter een effectieve oplossing kan zijn om de vervuiling van microplastics uit kleding te verminderen. Tegelijkertijd benadrukken ze dat een filter een zogenoemde end of pipe-oplossing is, een manier om aan het eind van de productieketen afval te verminderen. Microplastics moeten ook bij de bron worden aangepakt, door kledingfabrikanten minder synthetische vezels te laten gebruiken, vinden ze.

Volgens Annemarie van Wezel, hoogleraar environmental ecology aan de Universiteit van Amsterdam, ontbreekt een duidelijk en wetenschappelijk goed onderbouwd overzicht van de mogelijke maatregelen tegen microplastics. Toch kan het filter effectief zijn, zegt ze. “Microplastics uit kleding zijn een relevante emissiebron en in water uit de wasmachine zijn de concentraties hoger dan later in de waterketen.”

Hamvraag

Dick Vethaak, hoogleraar waterkwaliteit en gezondheid aan de Vrije Universiteit en verbonden aan onderzoeksinstituut Deltares, noemt het filter een quick win. Hij benadrukt dat de effectiviteit sterk afhangt van de grootte van de microvezels die worden afgevangen.

“Als ze claimen dat 85 procent van de microvezels wordt gefilterd is de hamvraag wat de grootte van de deeltjes is. De meetmethoden voor microvezels zijn nog sterk in ontwikkeling. In VU-onderzoek uit 2014 vonden we voor een gemiddelde wasbeurt zo’n 125.000 synthetische vezels per liter spoelwater. Dat waren vezeltjes van 10 tot 5000 micrometer. Het materiaaltype van de nog veel kleinere deeltjes – bijvoorbeeld plastic of katoen – konden we toen niet bepalen en nu nog steeds niet.”

Het zou dus kunnen dat het wasmachinefilter alleen de grootste vezels afvangt en de kleinere deeltjes doorlaat. Bovendien zijn microplastics alomtegenwoordig, zegt Vethaak. “Het is de afgelopen jaren duidelijk geworden dat vooral huisstof veel microplastics bevat. Die vezels komen vrij door slijtage van synthetische vloerbedekking, gordijnen, tapijten en kussens. Ze dwarrelen de lucht in en slaan neer op bestek en etenswaren, zodat we ze inademen of opeten. Uit een recente studie blijkt zelfs dat als je een bord mosselen op tafel zet, ze na een uur waarschijnlijk meer microplastics uit de lucht hebben opgeslagen dan er toch al inzaten vanuit hun (vorige) leven in de zee.”

Op de hand

Heather Leslie, milieuwetenschapper aan de afdeling milieu en gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam voegt daaraan toe dat het percentage huishoudens met een wasmachine wereldwijd erg klein is. “Zo’n 70 procent van de wereldbevolking wast op de hand. Bovendien hebben lang niet alle landen waar mensen wel wasmachines hebben een afvalwaterzuiveringssysteem.”

Een app om volle filters te signaleren vindt Leslie in tegenspraak met het milieubeschermingsdoel. “Daarmee creëer je een aanvullend milieuprobleem, want zulke apps hebben een enorme energievoetafdruk en sensoren dragen bij aan de snelgroeiende berg e-waste.”

Het filter dat nu wordt ontwikkeld is niet nieuw, zegt Maria Westerbos van de Plastic Soup Foundation. “Planet Care uit Slovenië heeft al een betaalbaar filter op de markt gebracht voor zowel particulieren als bedrijven. Het wordt 3D-geprint en kan voor elk type wasmachine op maat worden gemaakt. De verwisselbare filters die de vezels opslaan, zijn los verkrijgbaar en gaan vijf tot zes wasbeurten mee. In Californië is een test bezig bij zo’n honderd wasserettes en stomerijen. Als die aanslaat, wordt het filter veel breder verspreid.”

Van Slooten van MarcelvangalenDesign vraagt zich af hoeveel het filter uit Slovenië gezinnen kost als ze het zo vaak moeten vervangen. En hij denkt dat het geen zin heeft om te wachten totdat meetmethoden voor microplastics verbeteren. “Er is nu actie nodig, ook al is die end of pipe.”

Vethaak ziet op termijn een oplossing in technologische innovatie van wasmachines. “Wordt het niet tijd dat we kleding met minder geweld en met minder – of misschien zelfs zonder – water wassen?”

Groen Doen kijkt kritisch naar als duurzaam aangeprezen producten. Lees hier meer afleveringen.

Lees ook:

Is plastic de oplossing in de strijd tegen microplastic uit de wasmachine?

In de wasmachine komen microvezels vrij, die slecht zijn voor het milieu. De Cora Ball en de Guppy Friend, gemaakt van (gerecycled) plastic, moeten uitkomst bieden.

Plastic soep-ontdekker Moore houdt hoop - maar heeft geen goed woord over voor Boyan Slat

Sinds hij in 1997 de plastic soep ontdekte in de Stille Oceaan, reist de Amerikaanse kapitein en oceanograaf Charles Moore de wereld rond om de mensheid te waarschuwen voor de gevaren van plastic. Zijn boodschap is somber. ‘Van mij geen mooie praatjes.’