Rapporteur Pieter Omtzigt: ‘Brexit gaat chaotisch verlopen’

CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt gelooft niet dat een brexit per se een rampscenario zou hoeven betekenen. ,,Het Verenigd Koninkrijk is een eiland en deed al niet mee aan de euro en aan Schengen. Landen als Noorwegen en Zwitserland bewijzen dat je ook welvarend kunt zijn buiten de EU. Maar dan moet je je wél voorbereiden. En dat is na twee jaar nog steeds niet gebeurd. Het is er nu chaos en dat dreigt het na 29 maart voor ons allemaal te worden.’’

Dinsdag stemt het Britse parlement over de brexit-deal die premier May met haar EU-collega’s heeft gesloten. Daarin staat hoe het Verenigd Koninkrijk de EU zal verlaten en hoe de toekomstige relatie eruit zal zien. Het lijkt wel zeker dat May die stemming gaat verliezen. 

Maar wat dan? Omtzigt heeft geen idee. Als Kamerlid is hij een van de speciale brexit-rapporteurs die het hele proces in de gaten houdt.

,,Anderhalf jaar geleden waarschuwden we al dat de brexit chaotisch zou gaan verlopen. Er is voor geen enkel scenario een meerderheid in het Engelse parlement. Het eist nu van May dat als haar deal wordt weggestemd, ze binnen drie dagen met een alternatief komt. Alleen heeft niemand dat. Er is geen meerderheid om de EU zonder deal te verlaten. Er is geen meerderheid om toch maar te blijven. En ondertussen komt de vertrekdatum van 29 maart snel dichterbij. We moeten ons op alle scenario’s voorbereiden.’’

Een veel gehoord scenario is uitstel van de brexit. Maar of dat soelaas biedt? Omtzigt: ,,Alle EU landen moeten daar dan mee instemmen. Dat zullen ze alleen willen doen als er zicht is dat er over een paar maanden dan wél een akkoord kan worden gesloten. En dat is er niet.’’

Nederland moet er dan ook op voorbereid zijn dat ons buurland straks van de ene op de andere dag niet meer in de Europese douane-unie zit. Goederen die uit of naar het Verenigd Koninkrijk moeten dan net zo worden behandeld als bijvoorbeeld die uit Brazilië. ,,Zo’n 35 duizend Nederlandse bedrijven moeten dan ineens ingewikkelde formulieren gaan invullen. Containers moeten worden gecontroleerd. De aanlevering van medicijnen of onderdelen voor machines zal stokken.’’

Daarvoor zijn extra douaniers nodig. Die zijn er nog lang niet voldoende. Extra voedselinspecteurs. Omtzigt zucht. ,,Die zijn er ook nog niet. Op 30 maart gaat echt de wereld niet ineens ten onder. Je kunt nog gewoon naar Engeland op vakantie. Maar doordat er veel te weinig is geregeld, dreigt het wel een bende te worden. BMW heeft al gezegd dat ze een fabriek een maand lang sluiten om de aanvoer van onderdelen uit het buitenland op orde te krijgen. Een bedrijf als BMW kan zo’n kostenpost wel lijden. Maar veel kleinere bedrijven niet. Dit gaat banen kosten. In het VK en in Nederland.’’

En het was allemaal niet nodig geweest. ,,Het is tamelijk verbijsterend dat een land dat honderd jaar geleden nog een wereldmacht was, een referendum uitschreef zonder vooraf na te denken over wat het dan wilde als een meerderheid eventueel voor vertrek uit de EU zou stemmen. Er lag geen enkel scenario klaar. Ook niet bij de politici die waren vóór een brexit. Vijftig procent van alle handel die het land drijft, is met de EU. Dan zal er toch iets van een plan moeten klaarliggen over hoe je dat dan wilt regelen?’’

De Engelsen zullen daar in het begin economische schade door lijden. Hoe het op lange termijn verloopt, is koffiedik kijken, zegt Omtzigt. ,,Economische modellen werken niet goed bij dit soort onverwachte gebeurtenissen. Misschien dat de Engelsen het prima gaan doen. Het hoeft geen ramp te zijn. Al denk ik wel dat de Engelsen het moeilijk gaan krijgen als ze buiten het EU-blok om handelsakkoorden sluiten met economische grootmachten als China. Ook Engelse werknemers dreigen dan de dupe te worden als Engelse bedrijven gaan concurreren op loonkosten. En het Verenigd Koninkrijk is ook niet zelfvoorzienend voor haar voedselvoorziening.’’

Maar grotere zorgen maakt Omtzigt zich om Nederland. ,,Wij drijven veel handel met de Engelsen. En erger nog: wij verliezen een belangrijke medestander in onze onderhandelingen binnen de EU. We konden altijd met Londen optrekken tegen al te hoge afdrachten aan Brussel. Of tegen plannen die te veel verantwoordelijkheid bij de individuele lidstaten weghaalde. Dat wordt nu moeilijker.’’

,,Nederland lag bij de oprichting van de EU nog in het centrum. Sinds de uitbreiding naar het oosten en zeker na het vertrek van de Engelsen, liggen we straks aan de periferie van de unie. We merken het nu al in Europa als wij onze zorgen uiten over de negatieve gevolgen van de brexit. Ierland voelt dat ook, en bijvoorbeeld België en Denemarken. Maar in de rest van Europa zijn ze er echt totaal niet mee bezig. Nederland floreerde altijd bij evenwicht in de Unie. Dat is met het vertrek van Londen verstoord’’