Direct naar artikelinhoud
ReportageUitreiking Wikiuilen

Een prijs uitreiken voor de beste bijdrage aan Wikipedia valt nog niet mee: een Wikipediaan blijft nu eenmaal graag anoniem

De uitreiking van de Wikiuilen in Burgers Zoo.Beeld Simon Lenskens

Wel pijnlijk duidelijk: het feit dat de internetencyclopedie wordt volgeschreven door oude witte mannen. 

Weinig schrijvers voor Wikipedia (Wikipedianen) zullen zich zo goed inlezen voordat ze een artikel publiceren als Sieth Delhaas, een gepensioneerde journalist van 82. Voor haar stuk over mevrouw Leiwakabessy, die streed voor het behoud van het Molukse kamp Lunetten bij Vught, heeft ze inmiddels zes boeken doorgespit. ‘Anderen vinden het misschien overdreven, maar ik wil het goed uitzoeken. Ik heb geen haast, niemand zit op het artikeltje te wachten.’

Delhaas is te bescheiden. Van de 200 duizend Nederlandstalige biografieën op Wikipedia gaat 17 procent over vrouwen. Wikimedia, de organisatie die vrijwilligers van onder meer Wikipedia ondersteunt, wil dat percentage opkrikken met projecten als Gendergap.

De uitreiking van de Wikiuilen in Burgers Zoo.Beeld Simon Lenskens

Een beeldje en de eer

Dat blijkt zaterdagmiddag in Burgers’ Zoo in Arnhem, waar Wikimedia terugblikt, vooruitkijkt en gebruikers in het zonnetje zet met de vierde uitreiking van de WikiUilen. Dat zijn prijzen voor Wikipediabijdragen in zes categorieën, zoals beste schrijver en beste illustrator. De uil is het symbool van de wijsheid; de prijs bestaat uit een beeldje en de eer.

Zo’n 1.150 gebruikers bewerken maandelijks vijf of meer artikelen op de Nederlandstalige Wikipedia, 250 doen dat dagelijks. Zij zijn grotendeels verantwoordelijk voor de inhoud van de Nederlandse versie van ‘s werelds op-vier-na populairste site, die bij zoekopdrachten in Google steevast bovenaan staat. 

Vanmiddag zijn zo’n tachtig Wikipedianen aanwezig, grotendeels oudere heren. Gevraagd naar hun motivatie om bij te dragen zeggen ze bijna allemaal hetzelfde: de wereld iets mooier maken door kennis vrij toegankelijk te maken. 

‘Er zitten hooggeleerde mensen tussen en mensen met gewone baantjes’, zegt Delhaas, zittend in het Safari Restaurant. ‘Ik luister graag naar ze, maar ik weet niet of ik met ze zou willen trouwen – mijn man is overleden. Ze zijn zó gespecialiseerd in bepaalde onderwerpen. Het zijn echt… hoe zeg je dat? Freaks.’

Delhaas heeft nu één Wiki-artikel gepubliceerd. Onderwerp daarvan is een vrouw waar ze al eens een boek over schreef: Katharina von Bora, de vrouw van reformator Maarten Luther.

Haar gebruikersnaam is ‘weerbarstig2012’ (een verwijzing naar een ander boek van haar). Sommige aanwezigen in Arnhem dragen hun gebruikersnaam ook op hun naamkaartjes. ‘Anonimiteit biedt bescherming’, zegt ‘Romaine’ (leeftijd: ‘ergens in de dertig’), organisator van de WikiUilen.

Die anonimiteit leidt tot extra spanning bij de Uilen-uitreiking. Nadat de gebruikersnaam van een winnaar is bekendgemaakt, gaat de blik verwachtingsvol door de zaal. Is de winnaar aanwezig? Bij de eerste vijf categorieën is dat niet het geval. ‘Je kunt straks anders ook met een van de genomineerden praten, die zijn er wel’, zegt een medewerker ietwat zenuwachtig tegen de verslaggever.  De winnaars van de laatste Uil, voor beste project dat een bijdrage leverde, zitten gelukkig wel in de zaal. Voor de derde keer gaat die naar Gendergap. ‘Ciell B.’ en Daniëlle Jansen zijn daarbij betrokken en nemen de prijs in ontvangst.

Een beeldje en de eer
Beeld Simon Lenskens
Een beeldje en de eer
Beeld Simon Lenskens

Eenzijdige encyclopedie

‘Zoals je aan de aanwezigen ziet, is de Wiki-gemeenschap homogeen’, zegt Jansen even later. ‘10 procent van de bewerkers is vrouw, 3 procent niet-westers, blijkt uit onderzoek. Het zijn vooral hoogopgeleide, witte, heteroseksuele mannen. Als zij schrijven, krijg je een eenzijdige encyclopedie.’ Jansen zet zich ook in voor ‘Wiki Goes Caribbean’, een ander project dat ­Wikipedia diverser moet maken. 

Tussen mannen en vrouwen kan het op de zogenoemde ‘overlegpagina’s’ botsen, zegt Frans Grijzenhout (69), voorzitter van Wikimedia Nederland. ‘Mannen zeggen: ‘Is een artikel over schuursponsjes nou nodig?’ Vrouwen reageren: ‘Ja, jullie hebben ook een artikel over krijtlijntjes op het voetbalveld. Zo kennen we er nog wel een paar.’’

In tegenstelling tot papieren encyclopedieën heeft Wikipedia geen beperkingen als het op volume aankomt. Aan alles kan een lemma gewijd worden. Waar ligt de grens? ‘In 2011 ging de gemeente Abcoude op in de gemeente Ronde Venen’, zegt Grijzenhout. ‘Een gemeente verdient een plaats in een encyclopedie, maar wat moest er gebeuren met Abcoude? Verwijderen of behouden? Daar is lang over gepraat. Uiteindelijk is het lemma behouden.’

Ook over andere, op het oog futiele zaken wordt flink gediscussieerd, vertelt Romaine. ‘Brussels Airport ligt niet in Brussel, maar in Vlaanderen. Hoort het dan wel bij de categorie Brussel? Na lang beraad is daar door de naam wel voor gekozen.’

Romaine, die om gezondheidsredenen niet werkt en ‘meer dan full time’ met Wikipedia bezig is, behoort tot de fanatiekste Wikipedianen. Hij heeft 6 duizend nieuwe artikelen geschreven. ‘Ik bekijk de wereld met een Wiki-blik. Als ik iets zie, denk ik: kan ik daar een nieuw artikel over schrijven?’ Laatst schreef hij een lemma over de sneeuwengel, waarbij kinderen een afdruk in de sneeuw maken in de vorm van een engel. Romaine: ‘Toch een fenomeen.’

Af en toe schrijft hij ook voor de Engelstalige Wikipedia. ‘Laatst heb ik een Engels stuk over het schilderij Gezicht op Brussel van Jan-Baptist Bonnecroy geschreven. Daar bestond al een Nederlandstalig artikel voor.’ Lachend: ‘Dat ik ook had geschreven.’