Spanning loopt op in Congo: ‘Dit is een tijdbom’

Sinds de verkiezingen op 30 december is het enorme land in het hart van Afrika van internet afgesloten. Om de verspreiding van nepnieuws te voorkomen, volgens de regering van de zittende president Joseph Kabila. Om opstand de kop in te drukken, volgens critici. Desondanks wist de verslagen oppositieleider Martin Fayulu zaterdag een filmpje op Twitter te plaatsen waarin te zien is hoe militairen en politieagenten zijn huis omsingelen. 

Die actie volgde op zijn aankondiging naar het hooggerechtshof te stappen om de presidentsverkiezingen ongeldig te laten verklaren wegens fraude. In opiniepeilingen vóór de chaotisch verlopen verkiezingen was de zakenman en corruptiebestrijder Fayulu de favoriet. Hij spreekt nu van ‘een staatsgreep’. 

Ook Frankrijk, België en de katholieke kerk - die 40.000 verkiezingswaarnemers op pad had gestuurd en een van de weinige autoriteiten is die veel inwoners van het intens corrupte land vertrouwen - trekken de uitslag in twijfel.

Fayulu verloor de verkiezingen van de andere oppositiekandidaat, Felix Tshisekedi. Die werd donderdag tot ieders verbazing uitgeroepen tot winnaar van de eerste vrije presidentsverkiezingen sinds de Belgen 59 jaar geleden uit het land vertrokken. Tshisekedi verklaarde meteen nauw te willen samenwerken met de niet opnieuw verkiesbare Kabila. 

Die merkwaardige boodschap voedt vermoedens dat Tshisekedi het op een akkoordje heeft gegooid met de aftredende president, die in 2001 zonder verkiezingen zijn vermoorde vader opvolgde (die zelf vier jaar eerder dictator Mobutu had verdreven). Door de deal met Tshisekedi zou Kabila de macht houden over het leger en belangrijke ministeries.

Hoewel Kabila’s presidentskandidaat Emmanuel Ramazani Shadary de presidentsverkiezingen verloor, won zijn partij wel de gelijktijdig gehouden parlementsverkiezingen, zo maakten de autoriteiten zaterdag bekend. De zittende coalitie houdt de meerderheid van de zetels.

Die situatie maakt het voor de nieuwe president Tshisekedi sowieso uitermate lastig om zijn verkiezingsbeloften uit te voeren. Volgens de grondwet heeft de coalitie namelijk belangrijke bevoegdheden. Zo moet de president een premier benoemen uit een van de coalitiepartijen.

De chaotische situatie wakkert de vrees aan voor nieuw geweld in het uitgestrekte, onstabiele land waar twee bloederige burgeroorlogen sinds de jaren ‘90 miljoenen mensen het leven kostten. Bij schermutselingen in een stad in het westen van het land kwamen afgelopen dagen zeker twee mensen om het leven. 

In de hoofdstad is het vooralsnog rustig, vertelt de Haagse ondernemer Roland Verbiest aan de telefoon vanuit Kinshasa, waar hij een transportbedrijf runt. ,,Maar in een arme, dichtbevolkte wijk bij het vliegveld, die altijd de eerste brandhaard is bij problemen, waren vrijdag direct onlusten.’’ 

_{Artikel gaat verder onder de foto}

Zijn vrachtwagens laat hij daarom geen lange ritten meer rijden. ,,Je ziet op straat nu overal militairen. Op een lange tolweg die we frequent rijden, zijn nu overal blokkades opgeworpen. Daar moet je niet alleen betalen, de spullen worden gewoon van je vrachtwagen gehaald.’’

Hij houdt zijn hart vast. ,,Ik vrees dat ons nog heel wat te wachten staat. Deze situatie is een tijdbom. Het begin van gigantische problemen, misschien wel een nieuwe oorlog.’’

De 80 miljoen Congolezen keken juist reikhalzend uit naar de verkiezingen in de hoop op betere tijden, waarin niet alleen de steenrijke elite rond Kabila profiteert van de grote minerale rijkdommen van het land. Kabila wist de verkiezingen al twee jaar uit te stellen. 

Inwoners van de noordoostelijke steden Beni en Butembo mogen zelfs pas in maart stemmen, twee maanden nadat de nieuwe president Felix Tshisekedi zal zijn beëdigd. Volgens Kabila omdat er teveel risico is op verspreiding van het ebola-virus, maar critici wijzen op de grote aanhang van de oppositie in die regio.

Uit voorzorg voor nieuwe geweldsuitbarstingen in Congo hebben de Verenigde Staten militairen naar Gabon gestuurd. De buurlanden van Congo pleiten voor samenwerking tussen de beide presidentskandidaten. Een regering van nationale eenheid met Tshisekedi en Fayulu is volgens de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika, een samenwerkingsverband van vijftien landen in de regio, een ‘vreedzaam en acceptabel compromis’.