Hoe Nederland speelbal werd in een Russisch-Amerikaans conflict

• Joukje Beiboer

De Verenigde Staten blijven zich verzetten tegen de nieuwe gaspijplijn van Rusland naar West-Europa. Nederlandse bedrijven dreigen hier de dupe van te worden. In een gesprek met de NOS laten de ambassadeurs uit beide landen zich uit over het conflict.

De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra herhaalt dat de VS sancties voor de Nederlandse bedrijven die meewerken aan het project niet uitsluit. "De Amerikaanse regering heeft onder onze wetgeving altijd de mogelijkheid om sancties op te leggen". Hij realiseert zich dat die impopulair zijn, maar zo zegt hij: "Dit is geen populariteitswedstrijd".

Deze week reageerde de Russische ambassadeur Alexander Sjoelgin in De Telegraaf op de eerdere oproep van zijn Amerikaanse collega. Hij vindt de kritiek dat Nord Stream 2 een politieke kwestie is, ongegrond.

Volgens Sjoelgin is het een puur commerciële zaak en is de levering van gas gewaarborgd. "Rusland blijft een betrouwbare gasleverancier." Tegen de NOS zegt hij bovendien dat Pete Hoekstra "overduidelijk probeert de Nederlandse politiek te beïnvloeden" en dat dat niet hoort bij het werk van een ambassadeur.

"Hij is een goede marketeer", zegt de Russische ambassadeur over zijn Amerikaanse ambtgenoot Hoekstra. Hij vindt dat Hoekstra probeert zijn eigen "erg dure" Amerikaanse LNG-gas te verkopen. Is de kritiek van Hoekstra inderdaad een promotiepraatje voor dat eigen gas? "Nee", zegt Hoekstra stellig.

De Amerikaanse ambassadeur geeft wel aan dat Amerika "meer dan bereid" is om gas te leveren. "Maar de Nederlanders zijn geweldige zakenmensen. Die kijken naar het wereldwijde aanbod en vinden de aanbieder die het beste aan hun behoeften voldoet. De VS hoeft die wedstrijd niet te winnen."

Principekwestie

Volgens Hoekstra is het vooral een principekwestie: waarom handel je met een land dat niet betrouwbaar blijkt? De Amerikaanse ambassadeur verwijst naar de oorlog in Oekraïne, de annexatie van de Krim en het ontkennen van betrokkenheid bij het neerhalen van de MH17. "De Russen zijn geen goede wereldwijde speler geweest."

Hoekstra denkt bovendien dat Rusland met een nieuwe rechtstreekse gasleiding naar het Westen, te veel macht krijgt. "We denken gewoon dat het een vergissing is van Europa om zich in een positie te brengen waarin het meer afhankelijk wordt van Russisch gas", zegt Pete Hoekstra.

Gas door Oekraïne overbodig?

En dan is er nog die gaspijpleiding die van Rusland dwars door Oekraïne naar West-Europa gaat. Amerika is bang dat die gasleiding straks overbodig is. Daardoor zou bondgenoot Oekraïne in gevaar kunnen komen.

"Dan zou Oekraïne zijn centrale positie als hét land waar al het gas voor Europa doorheen komt verliezen", zegt Coby van der Linde, energiedeskundige bij Clingendael International Energy Platform. "Dat zou dan de inkomsten van de Oekraïense staat enorm aantasten."

Als West-Europa Oekraïne niet meer nodig heeft om het gas hier te krijgen, houdt Rusland geen hindernis meer over. Met andere woorden: Rusland hoeft geen "vrienden" te blijven met het land om de gastransport naar West-Europa niet in gevaar te brengen.

Maar Sjoelgin ontkent tegenover de NOS dat de pijpleiding in Oekraïne overbodig wordt. "Nord Stream 2 zal er niet voor zorgen dat we Oekraïne uitsluiten." Zolang het nodig blijft zal Rusland ook van die pijpleiding gebruikmaken, zegt Sjoelgin.

Volgens Van der Linde blijft de pijpleiding in Oekraïne de komende jaren nog nodig. "Dat er zoveel doorgaat als nu, dat is wel heel optimistisch. Maar dat Oekraïne nodig is als transitland, dat lijkt eigenlijk wel vast te staan."

Er is nog geen overeenkomst tussen Oekraïne en Rusland over hoeveel gas er precies via Oekraïne gaat lopen.

Nederland spreekt zich niet uit

Nederland ziet geen actieve rol voor zichzelf weggelegd bij het Nord Stream-project.

"De Nord Stream-pijpleiding door de Noordzee loopt niet over Nederlands grondgebied", zegt minister Blok (VVD) van Buitenlandse Zaken, tegen de NOS. "Het is ook niet zo dat de Nederlandse overheid daar rechtstreekse betrokkenheid bij heeft. Er zijn wel Nederlandse bedrijven bij betrokken. Maar het is verder een puur commercieel project."

Sancties van de VS zou Blok ongepast vinden. "Het staat bedrijven vrij om te beoordelen of ze wel of niet aan dit project willen deelnemen."

De vier Nederlandse bedrijven die meewerken aan Nord Stream 2 willen nog niet op de sanctiedreiging van de VS vooruitlopen. De persvoorlichter van aannemersbedrijf Allseas: "Wij speculeren niet over eventuele gevolgen van eventuele sancties." Ook Shell reageert in die trant: "Wij speculeren niet op toekomstige potentiële maatregelen."

Ondertussen gaat de aanleg van Nord Stream 2 gewoon door. "We hebben inmiddels zo'n 400 kilometer van de 2400 kilometer aan pijpleidingen aangelegd", zegt Jeroen Hagelstein van Allseas. Nord Stream 2 moet dit jaar af zijn.