Afgelopen zomer was in het sterrenbeeld Hercules een heldere uitbarsting te zien in het heelal. Sterrenkundigen konden het object lange tijd niet verklaren, maar een internationaal team van sterrenkundigen, geleid door de Northwestern Universiteit in de Verenigde Staten, hebben het mysterie nu, ruim een half jaar later, weten te ontrafelen.
Een neutronenster is het overblijfsel van een supernova, de ontploffing van een ster. Een zwart gat is een gebied in de ruimte, waar de zwaartekracht zo sterk is dat niets kan ontsnappen, zelfs licht niet.
Het object, genaamd AT2018cow of 'The Cow', verscheen op 16 juni in de spiegel van de ATLAS-telescoop op Hawaii. 'The Cow' laaide eerst snel op, maar verdween vervolgens net zo snel weer als het gekomen was.
Binnen zestien dagen had het object al het grootste deel van zijn kracht uitgestraald. In een universum waarin sommige gebeurtenissen miljoenen of miljarden jaren kunnen duren, is twee weken slechts een oogwenk.
Uitbarsting tien tot honderd keer helderder dan een supernova
De gebeurtenis kreeg al gauw veel internationale belangstelling. Astronomen dachten eerst aan een supernova, maar om verschillende redenen kon dit het niet zijn, dachten zij.
Ten eerste was de uitbarsting tien tot honderd keer helderder dan een typische supernova en ten tweede verscheen en verdween het licht veel sneller dan bij eerdere waargenomen sterexplosies.
De onderzoekers hadden uitzonderlijk goed zicht op het object. Normaal blokkeert een grote hoeveelheid kosmische materiaal het zicht van astronomen wanneer een ster ontploft, maar 'The Cow' stootte tien keer zo weinig sterrenpuin uit.
Bovendien stond het hemellichaam relatief dichtbij, op ongeveer 200 miljoen lichtjaar afstand van de aarde, waardoor de wetenschappers het object goed konden bestuderen.
Tussen de balkjes, in het vierkant linksboven, is aangegeven waar de 'The Cow' zich bevindt in zijn sterrenstelsel. De foto is gemaakt op 17 augustus 2018 door een spiegeltelescoop van het William M. Keck-observatorium op de vulkaan Mauna Kea op Hawaii. (Bron: R. MARGUTTI/W. M. KECK OBSERVATORY)
Astronomen dachten eerst aan zwart gat dat witte dwerg at
Op basis van röntgen en UV-straling dachten de onderzoekers in eerste instantie aan een zwart gat, dat een witte dwerg verslindt, maar na nadere bestudering "van golflengten over het hele spectrum" kwamen zij tot de conclusie dat 'The Cow' in werkelijkheid de vorming is van een zwart gat of neutronenster.
"We weten dat zwarte gaten en neutronensterren ontstaan wanneer een ster sterft, maar we hebben ze nog nooit vlak na hun geboorte kunnen waarnemen", zegt hoofdonderzoeker Raffaela Margutti.
Astronomen hopen met deze ontdekking in de toekomst vaker getuigen te zijn van de geboorte van een zwart gat of neutronenster.
De resultaten zijn bekendgemaakt op de 233rd American Astronomical Society Meeting en gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Astrophysical Journal.