Meer conflicten door klimaatverandering: dat geldt ook voor vogels

Vooral koolmezen en bonte vliegenvangers gaan vaker met elkaar op de vuist.

Koolmezen: de geliefde wintervogeltjes die in de achtertuin aan de vetbollen hangen. Toch zijn ze een stuk minder schattig dan ze lijken. Uit een nieuwe studie blijkt dat koolmezen in sommige jaren wel 10 procent van de mannelijke bonte vliegenvangers doodt. En dit doet hij op een niet al te fijne manier. Zo scheurt hij het hoofdje open en eet vervolgens de hersenen op.

Deze koolmees heeft het op een noodlottige bonte vliegenvanger voorzien. Afbeelding: Maurice van Laar

Rivaliteit
Koolmezen en bonte vliegenvangers zijn eigenlijk altijd al met elkaar aan het wedijveren. Zo proberen de bonte vliegenvangers de nestjes van koolmezen af te pakken. Vervolgens slaat de koolmees hard terug. “De koolmees is zwaarder dan de bonte vliegenvanger en daarnaast hebben ze sterke klauwen,” zegt bioloog Jelmer Samplonius. “Als een bonte vliegenvanger het nestkastje van een koolmees binnenkomt, maakt hij geen schijn van kans.”

Verschuiving van groeiseizoenen
Maar deze eeuwig voortdurende vete wordt nog sterker nu het klimaat in ons land ook nog eens aan het veranderen is. Uit de studie blijkt namelijk dat het veranderende klimaat leidt tot nog meer botsingen tussen de twee soorten. Zo merken we in Nederland bijvoorbeeld een verschuiving van groeiseizoenen. “Beide soorten moeten de geboorte van hun jongen timen met een piek in de beschikbaarheid van rupsen,” legt Samplonius uit. “Deze piek is gekoppeld aan het verschijnen van de eerste bladeren aan de bomen. En een hogere gemiddelde temperatuur betekent dat deze periode is verschoven naar eerder in het jaar.”

Overwinteren
En hier zit een groot voordeel voor de koolmees, die in ons land overwintert. De bonte vliegenvanger moet daarentegen helemaal uit West-Afrika komen. Dit betekent dat koolmezen al alle goede broedplaatsen hebben ingepikt en hun eieren al hebben gelegd, als de bonte vliegenvanger nog moet beginnen. En dit leidt tot ruzie. “Bonte vliegenvangers migreren nu eerder naar Europa, maar hun aanpassing is niet zo goed als die van de koolmezen,” zegt Samplonius. “Hun eerdere komst is niet gekoppeld aan de werkelijke temperatuur op hun aankomstplek.”

Populatie
Hoewel veel mannelijke bonte vliegenvangers het loodje leggen, heeft dit vooralsnog geen effect op de algehele populatie. Zo blijken de gedode mannetjes vooral de vogels te zijn die laat in het seizoen arriveren. Deze laatkomers vinden vrij vaak toch geen vrouwtje om zich mee voort te planten.

Conflicten
De meeste problemen tussen koolmezen en de bonte vliegenvanger doen zich echter voor in de vroege lente, wanneer koolmezen relatief laat beginnen met het bouwen van nesten maar de bonte vliegenvangers vroeg arriveren. “In deze situatie is de overlap het grootst en dus ook het aantal conflicten,” zegt Samplonius. “In slechts twee weken tijd doden koolmezen dan 10 procent van de mannelijke bonte vliegenvangers. Aangezien de algehele sterfte van de bontevliegenvanger over het hele jaar ongeveer 55 procent is, is het percentage vrij hoog.”

Het onderzoek laat zien dat klimaatverandering het gedrag van beide vogelsoorten beïnvloedt, evenals de wisselwerking tussen de soorten. Het onderzoeksteam is van plan door te gaan met het bestuderen van koolmezen en bonte vliegenvangers, om te ontdekken of er ook langetermijneffecten van dit gedrag zijn.

Bronmateriaal

"Climate change intensifies war of the birds" - Universiteit van Groningen

Afbeelding bovenaan dit artikel: 6069386 / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd