Direct naar artikelinhoud

Nieuwe misbruikzaak betekent slechte start van het jaar voor de paus

Paus Franciscus met zijn in opspraak geraakte protegé Gustavo Zanchetta.Beeld Copyright © LA NACION

Het afgelopen jaar werd de rooms-katholieke kerk achtervolgd door misbruikschandalen. Ook 2019 begon onrustig. Opnieuw is een vertrouweling van de paus in opspraak geraakt.

Het kan niet anders of ook paus Franciscus is bekend met de uitdrukking annus horribilis, Latijn voor ‘verschrikkelijk jaar’. Die kwam voor het eerst voor in een anglicaanse publicatie uit 1891 als aanduiding voor het jaar 1870 waarin het dogma van de pauselijke onfeilbaarheid werd afgekondigd, voor anglicanen een gruwel. Bij het grote publiek werd annus horribilis bekend door de Britse koningin Elizabeth II. Zij gebruikte in een toespraak de term voor het jaar 1992, waarin onder meer twee van haar kinderen gingen scheiden en een van haar paleizen in de brand vloog.

Voor Franciscus was 2018 zo’n annus horribilis waarin hij en de kerk werden achtervolgd door het ene misbruikschandaal na het andere. Een kleine greep: een Amerikaanse aartsbisschop die zijn kardinaalstitel verloor door aanhoudende beschuldigingen van seksueel wangedrag, een vernietigend rapport van justitie in de staat Pennsylvania, waarin honderden geestelijken als daders werden aangewezen en de rechtszaak tegen zijn vertrouweling kardinaal George Pell, de financiële topman van het Vaticaan die schuldig werd bevonden aan misbruik. Op heel veel plekken in de wereld ruikt justitie bloed als het om de katholieke kerk gaat.

Kortom, 2018 was een jaar om snel te vergeten. Jammer dat 2019 niet veel beter begon.

Afgelopen week werd bekend dat een Argentijnse bisschop, die op uitnodiging van de paus in het Vaticaan is komen werken, wordt beschuldigd van seksueel misbruik. Het gaat om Gustavo Zanchetta, die tot voor kort werkte bij de Administratie van het Patrimonium van de Apostolische Stoel, die onder meer de vastgoedportefeuille van het Vaticaan beheert. Zanchetta werd in 2013 door Franciscus benoemd tot bisschop van Orán, een klein bisdom in het noorden van Argentinië. Na vier jaar nam hij daar ontslag, officieel vanwege gezondheidsredenen. Vier maanden later had hij echter alweer een nieuwe baan in de Romeinse Curie, naar verluidt speciaal voor hem gecreëerd door de paus zelf. Met zijn gezondheid was dus niet zoveel mis.

Voor Franciscus is de affaire rond zijn protegé dubbel slecht nieuws

Het Vaticaan zegt nu dat het ontslag te maken had met het feit dat Zanchetta moeilijk met zijn priesters kon opschieten en dat de beschuldigingen pas afgelopen najaar naar buiten kwamen. Daarmee moest de suggestie worden weggenomen dat de paus hoogstpersoonlijk een misbruiker uit de wind had gehouden.

Zerotolerancebeleid vertoont barsten

Voor Franciscus is de affaire rond zijn protegé dubbel slecht nieuws. Om te beginnen is het een nieuwe tegenvaller als het gaat om een van de belangrijkste speerpunten van Franciscus’ pontificaat: de financiële hervorming van het Vaticaan. De man die daar formeel nog altijd leiding aan geeft, kardinaal George Pell, zit al geruime tijd in zijn vaderland Australië waar hij door een jury unaniem schuldig werd bevonden aan het misbruiken van twee koorknapen in de jaren negentig. Pell kan dus niets doen. Volgende maand hoort hij welke straf hij krijgt. Met Zanchetta is een volgende vertrouweling van Franciscus binnen de financiële huishouding van het Vaticaan voorlopig uitgeschakeld.

Maar bovenal is de affaire rond de Argentijnse bisschop de zoveelste barst in het zogenaamde zerotolerancebeleid van deze paus als het om misbruik gaat.

Theodore McCarrick, de oud-aartsbisschop van Washington, werd eind juli door Franciscus uit het kardinalencollege gezet, na aanhoudende beschuldigingen van misbruik van meerderjarige seminaristen en kinderen. Inmiddels wordt de ex-kardinaal ervan beschuldigd drie minderjarigen te hebben misbruikt.Beeld AP

Deze week raakte ook nog eens Opus Dei - een behoudende internationale gemeenschap binnen de rooms-katholieke kerk - in opspraak. Opus Dei heeft toegegeven in 2005 zo’n 850.000 euro te hebben betaald om een aanklacht tegen een van haar priesters te schikken. John McCloskey, in de betere kringen in Washington lange tijd een bekende verschijning, zou een vrouw die met hem gesprekken voerde over haar huwelijkscrisis, hebben betast. Opus Dei achtte de beschuldiging tegen McCloskey ‘geloofwaardig’ en betaalde. Twee andere klachten worden nog onderzocht.

Over een kleine anderhalve maand vindt in Rome een topconferentie over misbruik plaats waarbij de voorzitters van alle nationale bisschoppenconferenties van de wereld aanwezig zullen zijn. De bijeenkomst is essentieel, niet alleen om voor de zoveelste keer het geschonden imago van de kerk te herstellen maar ook dat van Franciscus zelf. De erfenis van de knuffelpaus staat op het spel. Dan helpen dit soort affaires niet.

De erfenis van de knuffelpaus staat op het spel

Mede daarom maakt het Vaticaan misschien enige haast met het kerkrechtelijke proces tegen Theodore McCarrick, de oud-aartsbisschop van Washington die eind juli door Franciscus uit het kardinalencollege werd gezet, na aanhoudende beschuldigingen van misbruik van meerderjarige seminaristen en kinderen. Inmiddels wordt de ex-kardinaal ervan beschuldigd drie minderjarigen te hebben misbruikt. Het is de bedoeling dat het proces deze maand nog wordt afgerond, nog voordat al die bisschoppen naar Rome komen voor de misbruiktop. Waarschijnlijk wordt McCarrick uit het priesterambt gezet. Maar of dat de rust brengt waar veel prelaten in het Vaticaan op hopen, is lang niet zeker.

Dienstbaarheid

In een brief aan de Amerikaanse bisschoppen, die op aanraden van Franciscus de afgelopen week in retraite waren om zich te bezinnen over hoe hun kerk verder moet in dit tijdperk van schandalen, schreef de paus dat het nemen van de juiste maatregelen in het misbruikdossier niet voldoende is. Geloofwaardigheid komt volgens de bisschop van Rome “voort uit vertrouwen, en vertrouwen komt voort uit een oprechte, dagelijkse, nederige en gulle dienstbaarheid aan allen…”.

Dienstbaarheid is een groot goed. Maar als de affaires blijven komen, wordt het - hoe nederig je ook bent - steeds lastiger om van 2019 een beter jaar te maken dan dat vermaledijde 2018.

Lees ook:

Schokkende getuigenissen van misbruik door katholieke leiders in Pennsylvania in nieuw rapport

Een opzienbarend rapport laat zien hoe rooms-katholieke kerkleiders grootschalig misbruik door priesters in de staat Pennsylvania decennialang toedekten.

Paus praat over schuld, maar voor de slachtoffers van seksueel misbruik gebeurt er weinig

Paus Franciscus ging in Ierland diep door het stof: hij sprak over schuld en schaamte. Zijn tegenstanders vinden dat hij op moet stappen.