Dit is waarom niemand zich het moment herinnert dat hij in slaap viel
videoKun jij nog precies aanwijzen wat het moment was dat je gisteravond in slaap viel? Waarschijnlijk niet. De momenten vlak voor het in slaap vallen kun je je vast nog herinneren, maar het precieze moment van inslapen weet je niet meer. Slaaparts Sebastiaan Overeem (TU Eindhoven) legt in dit college van de Universiteit van Nederland* uit hoe dat precies zit.
Overeem doet onderzoek naar de slaapziekte narcolepsie: een slaapstoornis die relatief weinig voorkomt. De ziekte begint al op jonge leeftijd en zal heel het leven aanwezig blijven. ,,Het belangrijkste symptoom van narcolepsie is dat mensen op elk moment, zonder dat zij dat willen, in slaap kunnen vallen’’, zegt Overeem.
Slaappatroon
Het lijkt erop dat de grens tussen slapen en waken bij narcolepsiepatiënten vervaagt. Bij gezonde mensen zijn die grenzen heel duidelijk: overdag ben je wakker en ‘s nachts slaap je. Een gezond slaappatroon is volgens Overeem strikt gereguleerd: ,,Je gaat van wakker, via lichte slaap, naar diepe slaap en vervolgens naar droomslaap.” Dit proces herhaalt zich een paar keer per nacht en werkt bij iedereen hetzelfde.
Volgens Overeem vormen narcolepsiepatiënten de uitzondering: ,,Zij houden zich niet aan deze volgorde en schakelen willekeurig tussen deze stadia.” Onderzoek op muizen met narcolepsie heeft duidelijk gemaakt dat dit zich in de hersenen afspeelt. De gebiedjes in de hersenen die zich bezighouden met waken, liggen op een andere plek in de hersenen dan de gebiedjes die zich met slaap bezighouden. Deze gebiedjes hebben een inhiberende werking op elkaar. Dat wil zeggen dat als het waakgebied actief is, het slaapgebied geblokkeerd wordt. Bij gezonde muizen (en mensen) zorgt dit ervoor dat zij overdag niet zomaar in slaap vallen. ,,Dit verschijnsel wordt in de neurologie ook wel de slaap-waakschakelaar genoemd. Omdat de slaap- en waakgebieden niet tegelijk actief kunnen zijn”, zegt Overeem.
In balans
Die slaap-waakschakelaar wordt aangedreven door een belangrijke neurotransmitter: hypocretine. Een neurotransmitter is een stof die hersencellen gebruiken om met elkaar te communiceren. Hypocretine is het stofje dat ervoor zorgt dat de slaap-waakschakelaar in balans blijft. Uit het onderzoek van Overeem blijkt dat narcolepsiepatiënten dit stofje missen. Hierdoor is er geen balans meer tussen waken en slapen en wordt er op onvoorspelbare momenten geschakeld tussen deze twee.
Dit mechanisme levert ook voor gezonde mensen een inzicht op: als je aan het eind van de dag in bed ligt, wordt de hypocretine minder actief. Dit maakt de slaapgebieden in de hersenen actief. Die beginnen direct met het remmen van de waakgebieden, waardoor de slaapschakelaar in één keer omslaat naar de slaapstand. Zie het als het indrukken van een lichtknop: met één druk op de knop, gaat het licht aan of uit. Bij de slaapschakelaar gaat het precies zo: het gaat zó snel, dat je daar helemaal niets van merkt. Terugdenken aan het moment dat je in slaap viel, is dan ook onmogelijk.
*Dit is een wekelijkse bijdrage van de Universiteit van Nederland.
De Universiteit van Nederland heeft ook een podcast. Vind afleveringen terug op Spotify (http://bit.do/UvNL-Spotify) en iTunes (http://bit.do/UvNL-iTunes).
Bekijk hieronder meer college’s van Universiteit van Nederland:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Video
Wat is verliefdheid? Na drie maanden vallen we van onze roze wolk
-
video
Dit is waarom mannen sneller de top bereiken dan vrouwen
Hoe kan het dat anno 2018 slechts 15 procent van de bestuursfuncties in het bedrijfsleven wordt bekleed door een vrouw? Dat vraagt prof. dr. Mirjam Sent (Radboud Universiteit) zich af in een nieuw college van de Universiteit van Nederland*. Want wat vrouwen in topposities betreft ligt Nederland vergeleken met andere Europese landen ver achter. Volgens haar is dat niet enkel de schuld van de man, maar moeten we hiervoor ook goed naar de maatschappij kijken. -
PREMIUMGeldflaters
Tom wilde geen varken in soep: ‘Meisje haalde schouders op en zei dat we zelf besteld hadden’
Tom de Wit (35) nam een vriend mee naar een restaurant waar hij niet voor twee maar voor drie maaltijden moest betalen. Iedereen maakt weleens een fout waar kleine of soms grote financiële gevolgen aan kleven. In deze reeks vertellen mensen over hun geldflater. -
column
Waarom we het vaak zo lastig vinden om hulp aan te nemen
,,Als je me nodig hebt, kun je me altijd bellen’’: dit zeggen we met liefde tegen familieleden, vrienden, buren of collega’s die een steuntje in de rug nodig hebben. Maar zelf die hulp aannemen? Dat vinden we vaak lastig, weet gedragspsycholoog Chantal van der Leest, maar daar doen we onszelf én de ander eigenlijk mee tekort. -
Video
Ongeluk met een zelfrijdende auto: wie is er verantwoordelijk?
Nooit meer zelf sturen én een verkeer zonder ongelukken! Het ideaal van de zelfrijdende auto klinkt als twee futuristische vliegen in één klap. Google, Tesla en Uber zijn afzonderlijk experimenten gestart om dit te realiseren. De grote vraag is: wie is verantwoordelijk als een zelfrijdende auto een ongeluk maakt? Chauffeur, monteur of auto? Dr. Merel Noorman (Tilburg University) geeft antwoord in een nieuw college van Universiteit van Nederland*.
-
PREMIUM
Er zijn drie belangrijke symptomen voor hartfalen: ‘Altijd sokrand in je benen hoort niet’
-
-
-
PREMIUMhuisarts vertelt
Midden in de nacht zorgt de outfit van de dokter voor een pijnlijke vergissing
Midden in de nacht moet huisarts Rutger Verhoeff schouwen in een boerderij. Hij is volledig in het zwart gekleed en dat roept verwarring op bij de nabestaanden. -
Nederlander (72) overleden nadat hij 613 dagen corona had: virus meer dan 50 keer gemuteerd
Een 72-jarige Nederlandse man is overleden nadat hij 613 dagen aan een stuk besmet was met het coronavirus. Het zou gaan om de langste corona-infectie ooit. In die periode slaagde het virus erin om meer dan vijftig keer te muteren, waardoor de patiënt een eigen variant ontwikkelde.
-
VIDEO
Zo beïnvloed je zelf hoe lang je leeft
-
PREMIUM
Hoe bang moeten we zijn om ernstig ziek te worden? ‘Een deel van onze gezondheid hebben we zelf in de hand’
Het lijkt wel alsof we steeds zieker worden. Bijna zestig procent van de Nederlanders kampt met een chronische aandoening. Toch is er ook goed nieuws: steeds meer aandoeningen zijn beter te behandelen of zelfs te voorkomen. Daarnaast is er ook veel wat we zelf kunnen doen om het risico op ernstige ziektes te verkleinen. Een huisarts, kankeronderzoeker en immunoloog over hoe reëel het is om angstig te zijn. -
-
PREMIUMWat zegt de wetenschap
Aids kán de wereld uit, maar zo ver is het nog niet