Hoe hard heeft de coalitie Jesse Klaver straks nodig?

„Tell me about your climate bill, Djessie.” Het publicitaire hoogtepunt van 2018 kwam voor Jesse Klaver kort voor het kerstreces, toen hij als ‘leader of the Dutch Green Party’ live op CNN zijn verhaal mocht doen over zijn klimaatwet, die op 20 december door de Tweede Kamer is aangenomen. En passant mocht de 32-jarige Klaver tegenover presentator Christiane Amanpour nog even zijn visie geven op het Midden-Oosten-beleid van president Trump. „Moslims overal ter wereld moeten weten dat het Westen niet hun vijand is”, zei hij in redelijk vloeiend Engels.

Jesse Klaver moet zich even wereldleider hebben gewaand.

Zo ver is het nog lang niet.

Komend jaar wachten eerst twee landelijke verkiezingen: in maart voor de Provinciale Staten, in mei voor het Europese Parlement. Vooral de eerste zijn voor de Nederlandse politieke verhoudingen van groot belang. In mei bepalen de verkozen Statenleden de nieuwe samenstelling in de senaat. Daarbij zal het vierpartijenkabinet-Rutte III naar verwachting zijn meerderheid in de Eerste Kamer verliezen.

Het dan verzwakte kabinet zal vervolgens op zoek moeten naar steun van andere partijen voor de nog niet gerealiseerde plannen uit het regeerakkoord. Dat biedt kansen voor alle oppositiepartijen, van links tot rechts, maar vooral voor een partij die in haar eentje voor een meerderheid kan zorgen. GroenLinks hoopt die rol te kunnen spelen.

Omgerekend vanuit recente peilingen voor Tweede Kamerverkiezingen haalt de partij van Klaver dat nét niet. GroenLinks zou zo’n 11 procent van de stemmen halen, waar de vier coalitiepartijen gezamenlijk op 38 procent staan. Maar volgens de samensteller van dat gewogen gemiddelde van alle peilingen, Tom Louwerse, haalt GroenLinks traditioneel een hogere uitslag bij Provinciale Statenverkiezingen. Reden voor het campagneteam van Klaver om komende maanden vooral in te zetten op een hoge opkomst onder het electoraat.

De PVV maakt eveneens kans om in de Eerste Kamer in haar eentje het verlies van de coalitie te compenseren, maar samenwerking met die partij zit er niet in. Voor VVD-premier Mark Rutte en CDA-leider Sybrand Buma is de gedoogconstructie met de PVV van het eerste kabinet-Rutte (2010-2012) traumatisch geweest. Nooit meer zaken doen met Geert Wilders is sinds de val van Rutte I hun vaste voornemen. Voor de progressieve partijen ChristenUnie en D66 is het überhaupt onbespreekbaar om met de rechtse PVV in zee te gaan.

Wij gaan het kabinet niet aan een meerderheid helpen, zij moeten óns aan een meerderheid helpen

Jesse Klaver, partijleider

Een vaste afspraak over steun van GroenLinks is ook onwaarschijnlijk. Waar Jesse Klaver in juni nog een aantal concrete voorwaarden stelde aan mogelijke samenwerking met het kabinet gaat hij nu een stap verder. „Wij gaan het kabinet niet aan een meerderheid helpen, zij moeten óns aan een meerderheid helpen”, zegt hij desgevraagd. Hij bedoelt: GroenLinks gaat niet onderhandelen over gedoogsteun aan het regeerakkoord, maar wil voor eigen plannen steun gaan verzamelen bij andere partijen, of ze nu uit de coalitie of uit de oppositie komen.

Daarmee hoopt Klaver het huidige kabinet uit elkaar te kunnen spelen. Met voorstellen over met name klimaatbeleid en de gezondheidszorg hoopt hij andere progressieve, linkse partijen voor zich te winnen. Dus ook de huidige regeringspartijen D66 en ChristenUnie. En wie weet lukt het hen vervolgens CDA en VVD mee te krijgen.

Deze scherpere opstelling van Klaver heeft niet alleen te maken met zijn potentieel sterkere positie in de Eerste Kamer, straks onder leiding van zijn verre voorganger als partijleider Paul Rosenmöller. Wat ook een rol speelt, is dat inmiddels al is voldaan aan twee van de eisen die Klaver in juni stelde. Allereerst zette de regering op Prinsjesdag een streep door het plan om het minimumloon voor arbeidsgehandicapten af te schaffen. Op dat plan had GroenLinks, net als andere oppositiepartijen, veel kritiek gehad. En begin oktober trok het kabinet uit eigen beweging het meest omstreden voorstel uit het regeerakkoord in: de afschaffing van de dividendbelasting.

In het regeerakkoord staan eigenlijk maar twee grote, lastige onderwerpen die nog door het parlement moeten. Allereerst nieuwe regels voor de arbeidsmarkt. Het wetsvoorstel hierover heeft verantwoordelijk minister Koolmees (Sociale Zaken, D66) inmiddels naar de Tweede Kamer gestuurd.

Ten tweede is er de hervorming van het pensioenstelsel. Dezelfde Koolmees zal het in november mislukte overleg over een pensioenakkoord op enig moment nieuw leven willen inblazen.

De ambities van GroenLinks reiken veel verder dan komend jaar een sterkere oppositierol zien te verzilveren. De verkiezingen voor Provinciale Staten en die voor Europa zijn slechts twee etappes op weg naar het ultieme doel van de partij: winst bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021. Of zoveel eerder als nodig, zeggen GroenLinksers daar dan altijd bij. Project 2021 luidt het strategisch plan dat de partijtop in het afgelopen jaar heeft uitgewerkt. Doelstelling in dat plan: minimaal 25 zetels (nu 14). Om dat te bereiken mikt – nee, rékent – GroenLinks op een premierstrijd tussen Klaver en VVD-leider Mark Rutte. Of diens opvolger, mocht de huidige regeringsleider afzwaaien of voor een Europese topfunctie kiezen.

Na díe verkiezingen wil Klaver doen waar een groot deel van zijn achterban al jaren naar snakt, en waar hij zelf in 2017 nog koudwatervrees voor leek te hebben: meeregeren. Bij voorkeur met hemzelf als minister-president. Dan krijgt hij vast nog eens kans op air time op Amerikaanse nieuwszenders.