Direct naar artikelinhoud
AnalyseNieuwe Braziliaanse regering

Maak kennis met de opvallende types uit Bolsonaro’s ministersploeg

Vanaf Nieuwjaarsdag slaat Brazilië scherp rechtsaf onder de regering van de nieuwe president Jair Bolsonaro. Er gaat een conservatieve, neoliberale wind waaien. En Bolsonaro heeft opvallende types uitgekozen om die koers kleur te geven.

Bolsonaro en zijn ministers hebben de oorlog verklaard aan de ‘cultuurmarxisten’, welke wapens ze daarbij gaan inzetten is afwachten.Beeld AFP

Brazilië begint het nieuwe jaar met een nieuwe regering. Jair Bolsonaro krijgt dinsdag de presidentssjerp omgehangen en stuurt het land met een haarspeldbocht naar rechts. Een kabinet van militairen, antiglobalisten en technocraten staat te trappelen om samen met de oud-legerkapitein de strijd aan te gaan met criminaliteit, corruptie en de ‘linkse kerk’.

Op alle beleidsterreinen staan grote veranderingen op stapel. Marktprotectionisme moet plaats maken voor een neoliberale koers, op sociaal vlak gaat juist een oerconservatieve wind waaien. ‘Ik ga wapenbezit per decreet mogelijk maken voor alle burgers zonder strafblad’, twitterde Bolsonaro afgelopen zaterdag. Ook de relatie met de rest van de wereld gaat op de schop, met als prioriteit het aanhalen van de banden met Amerika en Israël.

Maar ook de nieuwe weg is niet zonder hobbels. Bolsonaro belooft corruptie uit te bannen, maar er lopen onderzoeken tegen verschillende leden van zijn ministersploeg. Kabinetschef Onyx Lorenzoni heeft toegegeven illegaal campagnegeld te hebben aangenomen. Hij betuigde spijt en tatoeëerde een bijbelspreuk op zijn arm om te voorkomen dat hij opnieuw de fout in gaat. Desondanks is het hooggerechtshof een onderzoek gestart.

Ook dichter bij huis dienen zich problemen aan. De voormalig chauffeur van Bolsonaro’s zoon Flavio ontving in 2016 en 2017 hoge geldbedragen op zijn bankrekening en sluisde een deel van dat geld door naar Bolsonaro’s vrouw Michelle. De autoriteiten onderzoeken nu of sprake is van corruptiepraktijken. Bolsonaro ontkent: ‘Hij betaalde gewoon een lening af.’

De bevolking is diep verdeeld over de nieuwe president, maar de meeste Brazilianen zien de toekomst zonnig in, zo blijkt uit een recente opiniepeiling. Tweederde van de bevolking denkt dat de economie zal floreren en dat ze er persoonlijk op vooruit zal gaan de komende maanden. Voor andersdenkenden breken minder prettige tijden aan. Bolsonaro en zijn ministers hebben de oorlog verklaard aan de ‘cultuurmarxisten’; welke wapens ze daarbij gaan inzetten is afwachten.

Sergio Moro, minister van Justitie

Anticorruptiestrijder

Sergio Moro’s benoeming tot minister van Justitie is door veel Brazilianen met luid gejuich ontvangen.Beeld AFP

Sergio Moro is de kers op de anticorruptietaart die Bolsonaro zijn kiezers in het vooruitzicht heeft gesteld. Moro leidde de afgelopen jaren het onderzoek naar het grootste corruptieschandaal dat ooit aan het licht kwam in Brazilië. De 46-jarige rechter kreeg tientallen hooggeplaatste politici en zakenmannen achter de tralies en groeide uit tot volksheld.

Moro’s benoeming tot minister van Justitie is door veel Brazilianen dan ook met luid gejuich ontvangen. Bolsonaro belooft Moro vrij spel te geven in de aanpak van de georganiseerde misdaad en witteboordencriminaliteit. De Brazilianen hebben groot vertrouwen dat Moro de aangewezen persoon is om het corrupte tij te keren.

Maar de benoeming is ook omstreden. Moro veroordeelde oud-president Lula da Silva, in recordtijd en met magere bewijzen. Lula was de grote favoriet om de verkiezingen te winnen, Bolsonaro heeft de presidentssjerp deels te danken aan Lula’s veroordeling. De aanhangers van Lula waren er toch al van overtuigd dat het proces tegen Lula politiek gemotiveerd is; die theorie wint terrein nu Moro plaatsneemt in Bolsonaro’s kabinet.

Bovendien heeft Moro’s geloofwaardigheid als corruptiebestrijder een deuk opgelopen. Zijn uitspraken over toekomstig stafchef Onyx Lorenzoni, die illegaal campagnegeld heeft aangenomen, doen vrezen dat Moro met twee maten meet. ‘Hij heeft zijn excuses aangeboden’, aldus Moro begin december over Lorenzoni. ‘Ik heb persoonlijk alle vertrouwen in hem.’

Moro belooft allereerst de strijd tegen witwassen te intensiveren en wil daarbij op zoek naar meer internationale samenwerking. Op dat punt kan het tot botsingen komen met Bolsonaro, die wil juist af van internationale verdragen en verplichtingen.

Paulo Guedes, minister van Economie

Onverholen neoliberalist met radicale ideeën

Paulo Guedes ligt onder vuur omdat hij als directeur van een investeringsfonds zou hebben gefraudeerd met beleggingen van staatspensioenfondsen.Beeld AFP

Al tijdens zijn campagne liet Bolsonaro weten geen kaas te hebben gegeten van economie. Vragen daarover liet hij beantwoorden door zijn neoliberale ‘goeroe’ Paulo Guedes. De 69-jarige econoom lokte ondernemers in het Bolsonaro-kamp door hun belastingvoordeel, privatiseringen en flexibilisering van de arbeidsmarkt in het vooruitzicht te stellen.

Guedes is een Chicago Boy en groot bewonderaar van Augusto Pinochet, de Chileense dictator die in de jaren zeventig als eerste de neoliberale theorieën van de Chicago School in de praktijk bracht. Pinochet privatiseerde onderwijs en gezondheidszorg, verbood vakbonden en schafte arbeidersrechten grotendeels af. Guedes pleit voor een ‘Chili-achtige oplossing’ voor Brazilië.

Binnen een jaar wil Guedes minstens eenderde van de 138 staatsbedrijven privatiseren; ook is hij van plan haast te maken met de hervorming (en privatisering) van het pensioenstelsel. Verder moeten de deuren wagenwijd open voor buitenlandse investeerders, onder meer door een einde te maken aan de moordende bureaucratie.

Het is de vraag of Guedes al zijn plannen kan doorvoeren. Bolsonaro is een nationalist ten voeten uit en wil vooral handelen met landen waarmee hij zich ideologisch verbonden voelt. Dat botst met de vrijhandelsagenda van Guedes. De hervorming van het pensioenstelsel ligt bovendien uiterst gevoelig. Als Guedes gaat morrelen aan militaire pensioenen, de grootste kostenpost van het huidige stelsel, zal Bolsonaro zeker zijn kont tegen de krib gooien.

Daarbij ligt Guedes onder vuur omdat hij als directeur van een investeringsfonds zou hebben gefraudeerd met beleggingen van staatspensioenfondsen. In november is de politie een onderzoek gestart, maar Guedes ontkent alle aantijgingen.

Ernesto Araújo, minister van Buitenlandse Zaken

Middelmatig diplomaat met grote bewondering voor Donald Trump

Globalisme is volgens Araújo een ‘antichristelijk systeem, in werking gezet door cultuurmarxisten’.Beeld AFP

Ernesto Araújo (51) heeft een wonderlijke weg bewandeld naar het ministerschap. De afgelopen 26 jaar was hij een onopvallende diplomaat, met niet al te hoge functies op ambassades en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Anderhalf jaar geleden schreef hij een artikel in een diplomatiek tijdschrift, dat bleek een gouden zet voor zijn carrière.

Het artikel, waarin Araújo de Amerikaanse president Donald Trump neerzet als een goddelijke figuur, ‘de enige die het Westen kan redden’, werd bewierookt door Olavo de Carvalho, een van Braziliës invloedrijkste rechts-conservatieve denkers en Bolsonaro’s grootste inspiratiebron.

Gesterkt door die steun begon Araújo een blog, waarin hij zijn radicale opvattingen wereldkundig maakte. Globalisme is volgens Araújo een ‘antichristelijk systeem, in werking gezet door cultuurmarxisten’. De diplomaat denkt dat klimaatverandering een verzinsel is van links, met als doel internationale organisaties macht te geven over nationale regeringen. Links zou bovendien abortus promoten om te voorkomen dat een nieuwe verlosser wordt geboren.

‘Er is geen betere minister van Buitenlandse Zaken denkbaar dan Araújo’, schreef De Carvalho begin november op Facebook. Twee weken later benoemde Bolsonaro Araújo tot minister. Analisten vermoeden dat antiglobalist Araújo is benoemd om tegenwicht te bieden aan de ultraliberale Economieminister Paulo Guedes.

De botsende belangen binnen het kabinet werden de afgelopen weken al zichtbaar. Bolsonaro en Araújo willen de ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem verplaatsen, in navolging van hun grote voorbeeld Trump. Maar Brazilië is wereldwijd de grootste exporteur van halalvlees en Arabische landen schermen met een boycot. Ook Araújo’s tirade’s tegen ‘maoïstisch China’ zijn economisch onhandig. Een kwart van de Braziliaanse export gaat naar China.

Damares Alves, minister van Vrouwen, Familie en Mensenrechten

Oerconservatieve pastor, fel gekant tegen homo’s en abortus

Vrouwen zijn volgens Alves ‘geboren om moeder te zijn’. Na haar benoeming is de toon van de pastor wat gematigd.Beeld AFP

Eigenlijk wilde Bolsonaro de ministeries van Vrouwen en Mensenrechten afschaffen. Uiteindelijk besloot hij ze samen te voegen en een pastor van een Pinkstergemeentekerk aan het hoofd te zetten. Damares Alves, van huis uit advocaat, lijkt de aangewezen persoon om Bolsonaro’s conservatieve sociale agenda uit te voeren.

‘Het is tijd dat de kerk gaat regeren’, aldus Alves nadat haar benoeming bekend was gemaakt. Ze is fel tegenstander van abortus: ‘Zwangerschap is een probleem dat slechts negen maanden duurt’, aldus de pastor vorige maand. Alves stelt voor om vrouwen die ongewenst zwanger raken een uitkering te geven van de staat, om hen te helpen het kind groot te brengen.

De afgelopen jaren trok Alves fel van leer tegen homo’s, en ze waarschuwde voor de ‘oorlog tegen de traditionele familie’. Vrouwen zijn volgens Alves ‘geboren om moeder te zijn’. Na haar benoeming is de toon van de pastoor wat gematigd. Zo zei Alves eerder deze maand dat ze het verschil in salaris tussen mannen en vrouwen wil aanpakken en geweld tegen de lgbt-gemeenschap niet zal tolereren.

Alves krijgt ook zeggenschap over Funai, het instituut dat de rechten van de inheemse bevolking moet waarborgen. Nu valt Funai nog onder het ministerie van Justitie. Het huidige beleid is erop gericht inheemse volkeren die geïsoleerd van de buitenwereld leven zoveel mogelijk met rust te laten. Alves en Bolsonaro willen dat beleid herzien en indianen ‘integreren in de maatschappij’.