Het wordt het jaar van de waarheid voor Donald Trump

Donald Trump had het weer eens gedaan. Kort voor hij en Melania naar de Kerstavonddienst zouden gaan, stonden ze kinderen te woord die opbelden naar NORAD om te vragen waar de Kerstman zich bevond. De radardienst van de Amerikaanse en Canadese luchtverdediging speelt het spel elk jaar mee, en de president dus ook. Maar in zijn gesprekje met Collman Lloyd uit South Carolina viel Trump uit zijn rol. “Geloof je nog in de Kerstman?”, vroeg hij. “Want met zeven jaar oud, dat is wel op de rand, toch?”

De media sprongen er natuurlijk bovenop. Amerika’s president zonder invoelingsvermogen had voor een jongetje het Kerstfeest verpest. Maar dat was nou eens een keertje echt nepnieuws, bleek een dag later. Dat jongetje was een meisje. En niks verpest, ze zette die avond gewoon zoals het hoort melk en koekjes voor de Kerstman neer.

Donald Trump had de waarheid aan zijn kant. Dat was het echte nieuws, want doorgaans heeft hij een gespannen verhouding tot de realiteit: niet minder dan 7546 keer heeft hij volgens de Washington Post sinds zijn aantreden zich vergist, overdreven, de waarheid geweld aangedaan of ronduit gelogen. Komend jaar zal hij daar ongetwijfeld mee doorgaan en de grens van 10.000 onwaarheden overschrijden.

En toch wordt 2019 Trumps jaar van de waarheid. Daar gaat hij zelf niet voor zorgen, dat doen anderen voor hem.

Hackers

Om te beginnen natuurlijk Robert Mueller, de speciale aanklager die nu al anderhalf jaar bezig is tegels te lichten in Trumps politieke en zakelijke omgeving. Hij is behoorlijk vergevorderd in zijn onderzoek. Het heeft al officiële aanklachten opgeleverd tegen 33 mensen en 3 bedrijven.

Daaronder zijn Russische hackers en activisten op sociale media die Trump hielpen het presidentschap te veroveren. Ze stalen informatie van de Democraten en stookten met nep-accounts op sociale media tegen de Democratische kandidaat, Hillary Clinton.

Dat de campagne-organisatie van Trump daarvan op de hoogte was, is nog niet zeker – maar medewerkers zijn wel betrapt op liegen over contacten met Russen. Onder hen Trumps eigen zoon, Donald jr.

Mueller onderzoekt ook acties van Trump die lijken op belemmering van de rechtsgang, zoals het ontslag in 2017 van FBI-directeur James Comey, waarover Trump zelf ooit heeft gezegd dat het ‘vanwege Rusland’ was.

Er zijn berichten dat Mueller in februari met zijn rapport gaat komen. Tot voor kort bestond de angst dat wat hij over Trump heeft ontdekt niet openbaar zou worden. Daarover beslist de minister van justitie – en zowel de huidige waarnemend minister, Matthew Whitaker als de voorgedragen minister William Barr hebben in het verleden laten merken weinig te zien in het werk van Mueller. Het is dus denkbaar dat een belastend rapport over Trump komend jaar gewoon in een kluis belandt.

Meer informatie dan nodig

Maar met stijgende bewondering hebben de juristen die zich hier zorgen over maakten, vastgesteld dat Mueller indirect al aan het vertellen is wat hij boven water kreeg. In dagvaardingen en pleitnotities voor diverse rechtbanken stond de laatste weken meer informatie te lezen dan voor de betreffende zaken nodig was.

Een andere arena waarin de waarheid komend jaar een kans krijgt, is het Huis van Afgevaardigden. Dat heeft, net als de Senaat, het recht getuigen onder ede te horen en documenten op te vragen. In zowel de Senaat als het Huis hadden tot voor kort de Republikeinen de meerderheid, en dus ook de zeggenschap in de commissies die zulke onderzoeken doen. In de Senaat werkten Democraten en Republikeinen redelijk samen, maar ze lieten het speelveld grotendeels aan Mueller. In het Huis zetten de Republikeinen alles op alles om het werk van Mueller juist verdacht te maken als een Democratisch complot tegen de president.

Hun belangrijkste stok om die hond te slaan was het ‘Steele dossier’, een verzameling rapporten van een Britse ex-spion met goede contacten in Rusland. De FBI kreeg het in 2016 in handen.

Steele schilderde hoe Trump de afgelopen decennia probeerde in Moskou een Trump Tower te laten verrijzen, en hoe Russische spionagediensten trachtten hem voor hun karretje te spannen. Bijzonder berucht is de bewering dat hij zich een avond met prostituees vermaakte in een Moskous hotel, expres in de kamer waar zijn voorganger Barack Obama en diens vrouw eens geslapen hadden. Een kamer waar de Russische geheime dienst ongetwijfeld verborgen camera’s had. Chantage door Rusland is een van de verklaringen die zijn geopperd voor de grote tegenzin bij Trump om iets negatiefs te zeggen over president Vladimir Poetin.

Wat er waar is van de beweringen in het dossier en wat niet, is nog onzeker. De Republikeinen vatten dat samen als: het is allemaal onzin gebleken. Bovendien maken ze er bezwaar tegen dat het dossier in 2016 voor een rechtbank werd gebruikt als argument om een onderzoek te beginnen naar Trumps campagne-organisatie, zonder dat de rechters expliciet werd verteld dat Steele indirect door de Democraten werd betaald. Dat maakt volgens hen het hele onderzoek besmet.

Taboe

Het dossier kan in 2019 echter juist de leidraad worden in het onderzoek door het Huis van Afgevaardigden, nu dat dankzij de verkiezingen van november onder Democratische leiding komt te staan. Afgevaardigde Adam Schiff uit Californië, die in een machteloze positie in de commissie voor de inlichtingendiensten moest toekijken hoe de Republikeinen Trump beschermden, is vanaf 3 januari de voorzitter ervan. Hij belooft hoorzittingen waar gezocht wordt naar de waarheid, in plaats van gehamerd op vermeende procedurefouten.

Schiff is van plan daarbij een richting te kiezen die Trump juist taboe heeft verklaard: hij wil het onderzoek concentreren op Trumps zakelijke verleden, zei hij in een interview met het weekblad The New Yorker. Trump verkocht bijvoorbeeld veel panden en appartementen, onder andere ook in Trump Tower in New York, aan rijke Russen. Dat kan hem medeplichtig gemaakt hebben aan het witwassen van in dat land illegaal verdiend geld. Ook dat zou hem chantabel hebben kunnen maken.

Een van de sleutels tot Trumps financiële geheimen is volgens Schiff het archief van de Deutsche Bank. Die bleef hem in de jaren negentig geld lenen terwijl geen enkele andere bank dat meer wilde, omdat hij een spoor van failliete casino’s en oninbare schulden had achtergelaten.

Belastingaangiften

Helemaal gevoelig ligt voor Trump de mogelijke openbaarmaking van zijn belastingaangiften over de afgelopen decennia. Daaruit kan blijken hoe hij zijn geld verdiende – of verloor – en of hij echt zo rijk is als hij zegt. Trump brak met de traditie dat presidentskandidaten aangiften openbaar maken. Maar de commissie voor belastingen van het Huis van Afgevaardigden mag de aangiften van elke burger opvragen. De nieuwe Democratische voorzitter van die commissie is dat van plan.

Door dat alles wordt 2019 zeker het jaar van de waarheid over Trump. Wordt het ook het jaar van de waarheid voor hem? Het jaar dat zijn politieke lot bezegeld wordt?

Het is mogelijk dat Mueller en Schiff zulke ernstige feiten boven water halen, dat de Democraten in het Huis zullen besluiten tot het starten van een afzettingsprocedure: impeachment. Dat zal geen gemakkelijk besluit zijn. Hun meest enthousiaste aanhangers zien niets liever gebeuren, maar het is mogelijk dat brede groepen onder de kiezers het een te extreme aanpak vinden. Dat kan Trump dan weer helpen bij de verkiezingen van 2020.

Bovendien is impeachment door het Huis nog maar de eerste fase van een afzettingsprocedure. Daarna moet twee derde van de aanwezige leden van de Senaat zich er mee akkoord verklaren. Daar hebben de Republikeinen de komende twee jaar een 53-47 meerderheid. En dus hangt Trumps politieke lot er vanaf of zijn partijgenoten in de Senaat nog vertrouwen in hem hebben – en hoe ze hun eigen politieke toekomst zien.

Bastion van het Trumpisme

In 2016 was er maar één senator, Jeff Sessions, die zijn politieke lot wilde koppelen aan de zakenman, reality-show presentator en voormalige Democraat. Ook al werd Trumps populisme omarmd door grote groepen partij-aanhangers, bij Congresleden heerste minachting en afschuw. Na zijn overwinning werd dat anders. Wie zich tegen hem keerde, moest vrezen bij de volgende voorverkiezingen te worden uitgedaagd door een Republikein die wel achter Trump stond, en dankzij de stemmen van Trumps aanhang de Congreszetel zou overnemen.

Met name het Huis van Afgevaardigden, waar een zetel elke twee jaar verdedigd moet worden, werd om die reden een bastion van het Trumpisme en een sta-in-de-weg voor de waarheid over Trump. In de Senaat, waar de leden zes jaar lang zitten en waar onafhankelijkheid meer tot de traditie behoort, was er regelmatig Republikeinse tegenspraak. Vooral als het ging om zijn buitenlandse beleid: zijn zwak gevonden optreden tegenover Vladimir Poetin op een top in Helsinki; zijn weigering om de Saoedische kroonprins verantwoordelijk te stellen voor de moord op journalist en dissident Jamal Khashoggi en zijn besluit de Amerikaanse troepen in Syrië naar huis te halen.

Wordt 2019 het jaar dat de Republikeinen hun kritiek verbreden en hun president recht in zijn gezicht vertellen dat hij gefaald heeft en weg moet, of op zijn minst in 2020 stilletjes zijn biezen mag pakken?

Als ze dat doen, zal het niet uit edele motieven zijn, maar door een harde botsing met de realiteit. En voor een Congreslid bestaat die uit geld en stemmen.

Geldschieters

Op het eerste gebied beweegt het al. Een van de grote geldschieters van de partij, IT-miljardair Robert Mercer, heeft geen zin meer om geld te geven aan Republikeinse kandidaten, omdat het hem zo veel slechte publiciteit oplevert. Enkele andere andere grote geldgevers aan Republikeinen, meldde de website The Intercept onlangs, zijn begonnen geld te geven aan gematigde Democraten.

Het luidst spreekt natuurlijk de realiteit van de stembus, voor zover niet vervormd door het Amerikaanse kiessysteem. In november verloren de Republikeinen 40 zetels en de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Door Trump werden de verkiezingen een grote overwinning genoemd, omdat zijn partij er twee zetels in de Senaat bij kreeg. Maar de Republikeinen weten wel beter.

Zoals ze ook wel lijken te weten dat die vaandeldrager niet de persoonlijke kwaliteiten heeft om het tij te keren. De scheidende Democratische senator Claire McCaskill uit Missouri klapte tegen nieuwszender CNN uit de school: “Als je onder elkaar bent, zeggen ze: die vent is hartstikke gek, hij heeft geen idee waar het over gaat.”

2019 kan het jaar worden dat ze dat ook hardop durven te zeggen.

Lees ook:

De Republikeinse achterban is niet zo blij met Trumps gedrag, wel met zijn daden

De Republikeinse achterban wordt niet moedeloos van de schandalen rond de president. Op een jaarlijkse picknick met kreeft is de stemming goed. Hoewel er voor sommigen grenzen zijn.