Scholen slaan alarm om nijpend lerarentekort

Daarvoor waarschuwt de PO-raad, de koepelorganisatie van het basisonderwijs. Die vreest over tien jaar een tekort van 6000 tot 8000 voltijdsbanen. Al in 2020 zullen scholen in bijna alle regio's blijven zitten met vacatures.

De PO-raad wil structureel miljoenen extra van het ministerie om lerarensalarissen te verhogen en het vak aantrekkelijker te maken. Verder willen ze eenmalig een zak met geld om gaten in de begroting te dichten. Die zijn ontstaan doordat de kosten van het basisonderwijs harder stegen dan de bekostiging vanuit de overheid. Het gat was volgens de PO-raad 750 miljoen in 2015.

De voorspellingen voor een lerarentekort zijn niet nieuw. Jaren geleden werd er al voor gewaarschuwd. Maar jonge leraren kwamen de afgelopen tijd juist moeilijk aan de bak en moesten genoegen nemen met invalwerk en tijdelijke contracten. Veel van hen verlieten het onderwijs.

Volgens de PO-raad was er geen geld om hen, met het aankomende lerarentekort in het achterhoofd, alvast aan te nemen. "Dan hadden we jarenlang salaris moeten betalen, terwijl er geen werk was."

Dalende instroom
De werkloosheid onder jonge leraren zal dit jaar, en in sommige regio's ook volgend jaar, nog voortduren, maar is daarna echt verleden tijd, verwacht Peter Fontein van Centerdata. Dat Tilburgse onderzoeksinstituut maakt jaarlijks voorspellingen over de arbeidsmarkt voor leraren. "Sinds de vorige waarschuwing zijn er een aantal dingen gebeurd", legt hij uit. "De AOW-leeftijd werd verhoogd en de regeling voor prepensioen versoberd, waardoor de pensioengolf is uitgesteld. De komende jaren stoppen de babyboomers daadwerkelijk met werken."

Maar de grote tekorten die de komende jaren dreigen, zijn vooral het gevolg van de dalende instroom in de pabo's. Om de kwaliteit van juffen en meesters te verbeteren, stellen de opleidingen strengere eisen dan voorheen. Sinds 2006 moeten studenten een taal- en rekentoets maken. In 2015 kwamen daar toelatingstoetsen bij voor havisten die geen eindexamen hebben gedaan voor aardrijkskunde, geschiedenis, biologie of natuurkunde.

Grotere vraag, minder aanbod
Niet iedereen lukt het aan de eisen te voldoen. Ging Centerdata in 2007 nog uit van 7000 afgestudeerden per jaar, inmiddels is de voorspelling dat er in 2020 nog maar 3500 leerkrachten afstuderen. "De vraag wordt groter, en het aanbod steeds minder", vat Fonteinde vooruitzichten samen. De grootste tekorten gaan zich voordoen in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Almere, Den Haag en de regio Haaglanden.

Daar ontstaan nu al de eerste problemen, zegt bestuurder Ewald van Vliet van Lucas Onderwijs, een stichting met 54 basisscholen in en om Den Haag. "We hebben dit jaar moeite gehad met vervanging. Dat zijn de eerste tekenen dat het reservoir begint te slinken." Hij probeert werkloze leraren uit andere regio's te verleiden naar Den Haag te komen. Dat lukt maar 'mondjesmaat'. Leerkrachten verhuizen bijna niet voor een baan, zegt ook Fontein van Centerdata. Ze hechten aan hun eigen regio en bovendien is het leven in de grote steden duurder dan daarbuiten.

Voor bestuurder Van Vliet betekende dit dat hij afgelopen schooljaar klassen moest opdelen of samenvoegen om het onderwijs toch door te laten gaan. Af en toe stond er tijdelijk zelfs een onbevoegd iemand voor de klas. Van Vliet: "Het is nog niet gebeurd, maar als dit zo doorgaat moeten we op een dag kinderen naar huis sturen."