Ze zitten vol eiwitten, zijn uitstekende vleesvervangers en het hele jaar door verkrijgbaar van Nederlandse bodem: bruine bonen. Is de bekende uitspraak van de Drentse Bartje 'Ik bid niet veur brune bonen!' wel terecht?
"Bartje heeft negatieve reclame voor ons gemaakt", grapt bruinebonenteler Reggie Buijsse. Op het platteland van Zeeuws-Vlaanderen teelt hij de peulvruchten al jaren. Helaas ziet hij de consumptie afnemen. "Jammer, want bruine bonen zijn ontzettend gezond. Ze zijn een goede vervanger voor vlees. We weten allemaal dat we minder vlees moeten eten en door eens per week bruine bonen op het menu te zetten krijg je toch genoeg voedingsstoffen binnen."
Het hele jaar door uit Zeeland
De telersvereniging waar Buijsse bij aangesloten is teelt jaarlijks op 150 hectare grond. "Per hectare levert dat zo’n 3.000 kilo aan bruine bonen op. Onze oogst gaat naar de tussenleverancier, waar de bruine bonen gedroogd worden. De tussenleverancier levert vervolgens aan de producent die de bonen in blik of pot verpakt."
De bonen worden bijna allemaal in Zeeuws-Vlaanderen geteeld, een echte bruinebonenstreek dus. "Bruine bonen houden van warmte en zon en deze provincie heeft de meeste zonuren per jaar", zegt Buijsse. "Ook is het hier door de ligging aan de kust nooit extreem warm en beschikken we over lichte zeeklei." De peulvrucht kent een kort groeiseizoen, ze wordt half mei gezaaid en in oktober geoogst. "Doordat je gedroogde bonen zo lang kunt bewaren kun je ze het hele jaar van eigen bodem eten. Maar ik geef toe: door de voedzaamheid is het meer een winterkostje."
Dit is de bruine boon
- Peulvrucht
- Lage klimaatbelasting
- Bron van eiwitten
- Kost circa 0,70 eurocent (pot 680 gram) of 1,30 euro (gedroogd, 400 gram)
Ook hebben deze peulvruchten een lage klimaatbelasting, vertelt Patricia Schutte van het Voedingscentrum: "De consumptie van peulvruchten in plaats van vlees is minder milieubelastend. Peulvruchten hebben vergeleken met granen minder kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig. Ze stellen weinig eisen aan de grondsoort en trekken stikstofbindende bacteriën aan. Deze bacteriën kunnen stikstof uit de lucht binden dat de plant vervolgens kan gebruiken voor de groei. Dit is een vorm van natuurlijke bemesting."
Buijsse onderstreept het belang van lokale producten. "Bruine bonen zijn prachtig om te telen. Dus blijf ze eten! Het zou fijn zijn als consumenten vaker gebruik maken van de Nederlandse producten. Door groenten uit verre landen te eten help je de Nederlandse telers niet. We staan helemaal onderaan de keten en het is al lastig genoeg om een goede prijs te krijgen voor ons product."
Voedzame vleesvervanger
Is het eten van minder vlees een goed voornemen? Dan is deze boon een slim alternatief. Schutte: "Bruine bonen bevatten geen verzadigd vet, geen zout (tenzij het aan de pot is toegevoegd) en veel vezels. De gezondheidsraad adviseert om de consumptie van rood vlees en met name bewerkt vlees te beperken en wekelijks peulvruchten zoals bonen te eten. De commissie concludeert dat het overtuigend is aangetoond dat consumptie van peulvruchten het zogeheten LDL-cholesterol verlaagt, wat een causale risicofactor is voor coronaire hartziekten."
Het Voedingscentrum adviseert om minimaal een keer per week een portie peulvruchten te eten. "Een portie bevat ongeveer 135 gram gekookte bonen. Je kunt ook meer eten zolang ze maar goed gekookt zijn. Een deel van de mensen heeft last van winderigheid of overgevoeligheid, omdat ze niet goed afbreken. In dat geval kun je de bonen beter niet te veel eten."
Genoeg over bruine bonen, wat kun je ermee?
"Bruine bonen zijn de eetbare zaden van een peuldragende plant. Je kunt ze vers, gedroogd of gekookt kopen", legt Maaike de Leeuw van het Nationaal Actieplan Groenten en Fruit uit. "Ze kunnen voorkomen als kleine ronde kogelbonen en als grote langwerpige bonen en hebben een romige, weeïge smaak. Verse peulen moeten er bij aankoop gaaf uitzien. Let er bij gedroogde bruine bonen op dat ze niet muf ruiken. Je kunt bruine bonen in glas het beste op een donkere plek bewaren om verkleuring te voorkomen. Bruine bonen in glas of blik blijven na openen in de koelkast nog een paar dagen goed."
Eet een bruine boon nooit rauw
De variant in blik of glas hoeft slechts enkele minuten verwarmd te worden. "Eet bruine bonen nooit rauw", adviseert de Leeuw. "Er zit een van nature giftige stof in. Door verse bonen te koken wordt deze stof onwerkzaam." Gedroogde bonen moeten even geweekt worden. "De weektijden zijn afhankelijk van de leeftijd van de bonen: hoe ouder, hoe langer."
Bruine bonen doen het goed in een stevige maaltijdsoep. De Leeuw: "Ze gaan vaak stuk tijdens het koken en zijn daarom ideaal om te gebruiken in bruinebonensoep."
Recept voor bruinebonensoep (2 personen)
Maak de groenten goed schoon. Snijd de ui in snippers, de bleekselderij in boogjes, de tomaten in stukjes en de prei in ringen. Laat de bonen uitlekken en spoel ze af.
Verwarm de olie en fruit hierin de ui. Pers het teentje knoflook uit boven de pan. Bak de bleekselderij, de prei en het chilipoeder kort mee. Voeg de tomaten, 500 ml water met het stukje bouillontablet en de bonen toe en breng dit aan de kook. Kook de soep tien minuten zacht.
Was de koriander en de alfalfa en knip de koriander klein boven een kommetje. Verdeel de alfalfa over twee soepborden en schep de kokende soep erop. Strooi aan tafel de koriander over de soep en geef er een stukje stokbrood bij.
Ingrediënten
- 1 blik of pot bruine bonen
- 1 ui
- 4 stengels bleekselderij
- 2 vleestomaten
- 1 dunne prei
- 1 eetlepel olie
- 1 teentje knoflook
- ½-1 theelepel chilipoeder
- ¼ groentebouillontablet met minder zout
- ½ bosje koriander
- 50 gram alfalfa
- ½ bruin stokbrood
Bruine bonen zijn het hele jaar door te koop bij de supermarkt en kosten ongeveer 0,70 euro (pot 680 gram) of 1,30 euro (gedroogd, 400 gram). De prijs kan verschillen per verkooppunt.