Staatsbedrijf van ‘Land A’ in gevecht met Rusland-onderzoeker Mueller
Het is dus toch niet Donald Trump die zich in een geheime rechtszaak met hand en tand verzet tegen een bevel van Rusland-onderzoeker Robert Mueller. Het is een buitenlands bedrijf, dat in de schaarse openbare stukken ‘bedrijf A’ wordt genoemd. Een staatsbedrijf, eigendom van ‘land A’. En deze week stapte het naar het Hooggerechtshof.
Mueller doet onderzoek naar de Russische inmenging in de presidentsverkiezingen van 2016, mogelijke betrokkenheid van de campagne-organisatie van Trump daarbij, en eventuele andere misdrijven die hij tijdens zijn graafwerk op het spoor komt. Hij maakt daarbij gebruik van een ‘grand jury’, een groep burgers die getuigen kan dagvaarden en strafzaken mag aanspannen. Bedrijf A kreeg zo’n dagvaarding, maar weigert te komen.
De rechtszaak die Mueller daarover voert, lijkt even belangrijk als hij geheimzinnig is. Politieke verslaggevers in Washington proberen al maanden achter de details te komen. Een tijdlang leek het erop dat het Donald Trump zelf was die weigerde voor de ‘grand jury’ te verschijnen.
Dat ‘Bedrijf A’ een staatsbedrijf is, maakt de zaak natuurlijk extra intrigerend
Een voormalige aanklager zette het op de politieke website Politico op een rijtje: de rechtszaak en het erop volgende beroep werden met ongewone haast behandeld, wat er op duidde dat er een belangrijke persoon bij betrokken was; en toen de zaak in beroep werd behandeld, hield een rechter die door Trump is benoemd zich buiten de kwestie.
Maar nu zijn processtukken openbaar gemaakt, waaruit blijkt dat het Trump niet is, maar een bedrijf. Dat ‘Bedrijf A’ een staatsbedrijf is, maakt de zaak natuurlijk extra intrigerend. Is het Rusland? Qatar? Een hele lijst van landen heeft zakelijke contacten gehad met bedrijven onder de paraplu van de Trump Organization. Maar juist het feit dat een land eigenaar van ‘Bedrijf A’ is, biedt het een kans om onder de dagvaarding uit te komen.
Je kunt volgens het internationale recht een ander land niet zomaar aanklagen. In de VS is dat vastgelegd in de Foreign Sovereign Immunities Act. Maar daar zijn uitzonderingen op, en een ervan is wanneer die soevereine buitenlandse staat in de VS commerciële activiteiten ontplooit.
Volgens de rechtbank in Washington DC is dat zo en moet Bedrijf A de gevraagde informatie komen leveren. Zo lang het dat niet doet, maakt het zich schuldig aan ‘minachting van de rechtbank’ en krijgt het dagelijks een boete. Het Hof van Beroep in Washington was het daar mee eens.
Game over
Nu heeft Bedrijf A aan het Hooggerechtshof gevraagd in te grijpen. En zondagavond laat heeft opperrechter John Roberts de veroordeling voor minachting tijdelijk opgeschort. Hij heeft aan een of beide partijen vragen gesteld en wil op Oudejaarsdag antwoord hebben.
Het Hooggerechtshof is niet toe verplicht de zaak tot op de bodem uit te zoeken. Opperrechter John Roberts kan het na een week gewoon voor gezien houden, en dat is het spel uit voor Bedrijf A. Maar Roberts kan ook de acht andere rechters vragen zich over de kwestie te buigen, en eventueel zelfs een hoorzitting er over houden. Ook die zal dan besloten moeten zijn. Het zou de allereerste keer zijn in het bestaan van het Hooggerechtshof dat een zaak in het geheim werd behandeld – voor zover bekend natuurlijk.
Het ziet er voorlopig niet naar uit dat een rechter Miller – en daarmee ook Bedrijf A en niet te vergeten Donald Trump – van die lastige Robert Mueller zal verlossen
Wat Bedrijf A in al die bezwaren en beroepen niet aanvoert, is dat Mueller onbevoegd is om wat voor bevel dan ook uit te vaardigen, tegen wie dan ook. Toch zijn er juristen die dat vinden. Volgens Steven Calabresi, hoogleraar recht aan de Northwestern University in Chicago, heeft Mueller zoveel macht, dat je hem moet beschouwen als een ‘principal officer’, een term die in de Grondwet voorkomt. Zulke ‘eersterangs overheidsfunctionarissen’ moeten door de president worden benoemd, en dat moet door de Senaat worden bekrachtigd. Mueller is door de waarnemend minister van justitie benoemd en kon daarna met zijn werk beginnen. Helemaal fout, volgens Calabresi, en alles wat hij tot nu toe heeft gedaan kan dus de prullenbank in.
De meeste van zijn collega’s vinden dat een zwak argument. In 1988 heeft het Hooggerechtshof het bovendien al afgewezen. Dat was in een zaak die was aangespannen tegen een speciale aanklager die het doen en laten van het ministerie van justitie onder president Ronald Reagan moest onderzoeken.
Maar wie weet denkt het Hooggerechtshof van 2019, met daarin twee door president Trump benoemde rechters, er wel anders over. Een tweede rechtszaak tegen Robert Mueller, aangespannen door Andrew Miller, biedt het hof een kans daarover een uitspraak te doen. Miller is een kennis van Roger Stone, die weer een vriend is van Donald Trump. Hij is ook een onwillige getuige in Muellers onderzoek. Zijn advocaat heeft de theorie van Calabrese tot speerpunt van zijn verzet gemaakt.
Voorlopig ligt die zaak nog bij het hof van beroep in Washington DC. Dat leek tijdens de behandeling niet erg geneigd om Miller gelijk te geven. Het ziet er dus voorlopig niet naar uit dat een rechter Miller – en daarmee ook Bedrijf A en niet te vergeten Donald Trump – van die lastige Robert Mueller zal verlossen.
Trouw-correspondent Bas den Hond (standplaats Boston) schrijft wekelijks een column over de Amerikaanse politiek. Meer columns leest u op trouw.nl/basdenhond.