Het afluistercentrum van de AIVD en MIVD in het Friese Burum.
Gezocht: land dat Nederlands spionagecentrum wil hebben
Het afluistercentrum van de AIVD en MIVD in Burum zit de komst van supersnel 5G-internet in de weg en moet verhuizen naar elders in Europa. Een speciale gezant gaat namens het kabinet proberen een land te vinden die het wil huisvesten.
David Bremmer
Na flinke discussies en grondig onderzoek door onder meer TNO heeft het kabinet de knoop doorgehakt. Burum moet weg uit Nederland. Als het spionagecentrum blijft, zal vrijwel heel Noord-Nederland straks niet over 5G kunnen beschikken. Dat is de opvolger van de huidige mobiele netwerken (4G), die de meeste Nederlanders momenteel met hun smartphones gebruiken.
Probleem is dat de enorme schotelantennes in Burum verstoord raken door de de 3,5 Ghz-frequentieband, die vorig jaar door Brussel is aangewezen voor 5G. Providers als KPN lobbyen daarom al geruime tijd om het afluistercentrum verplaatst te krijgen.
De veiligheidsdiensten zijn fel tegen en probeerden de verhuizing juist af te wenden. MIVD-directeur generaal-majoor Onno Eichelsheim noemde Burum onlangs in NRC onmisbaar voor de veiligheid van Nederlandse soldaten op VN-missies. Met de grote radioschotels in Friesland wordt het communicatieverkeer in onder andere Afrika en het Midden-Oosten onderschept. ,,De veiligheid van onze troepen is er mee gediend. We voorspellen waar hinderlagen en aanslagen zullen plaatsvinden en leiden het konvooi er omheen.’’
Via het afluistercentrum kan bovendien het internetverkeer worden afgetapt. ,,Lang niet al het dataverkeer gaat via zeekabels. Grote providers gebruiken de satellieten ook.’’
Na grondig onderzoek kiest het kabinet nu dus de kant van telecomproviders. De komst van 5G is te belangrijk voor de Nederlandse economie (zie kader onder). Volgens TNO bestaat er geen technische oplossing, waarbij waarbij 5G kan worden uitgerold én Burum zijn afluisterwerk ongestoord kan blijven doen. Als de AIVD en MIVD hun zin zouden krijgen, kan boven de gehele lijn Amsterdam-Zwolle geen enkele 5G-zendmast worden gebouwd.
Zelfs in het door TNO berekende scenario waarin de afluisterschotels het minst worden gehinderd, dient nog steeds een storingsvrije zone van 50 km rondom Burum te worden ingesteld. Dat betekent dat nog steeds een fors deel van het Noorden geen 5G krijgt en Assen, Groningen en Leeuwarden economisch tweederangs gebied worden.
Ook elders in Nederland is geen plek: ons land is te dichtbevolkt en te plat voor een grote storingsvrije locatie. Om de nationale veiligheid ook in de toekomst te blijven waarborgen, wordt daarom dus een bevriend Europees land gezocht die Burum wil huisvesten. Het kabinet heeft nog geen kandidaten op het oog en gaat een ‘special envoy’ benoemen. Deze speciale gezant moet bevriende landen warm maken voor de huisvesting van het spionagestation.
Verder lezen na de graphic
Komende jaren worden allerlei zaken continu verbonden met het internet. 5G is daarvoor de basis
Mona Keijzer, staatssecretaris EZ&K
Met grote radiotelescopen tappen de inlichtingendiensten satellietverkeer rond de evenaar af.
Draagvlak
De zoektocht wordt bemoeilijkt nu veel plekken in Europa al bij voorbaat afvallen. Om ongestoord te kunnen tappen moet het afluisterstation in een vrijwel onbewoond gebied staan of hoog op een berg.
Wie de speciale gezant wordt, is nog onduidelijk. Het moet in ieder geval een persoon zijn met ‘kennis van en ervaring in de inlichtingenwereld om bij de (beoogde) buitenlandse partners draagvlak te creëren voor de verplaatsingsoptie’.
Als er een land is gevonden moet bovendien voor de huisvesting een speciaal verdrag gesloten worden ‘waarin alle met de vestiging [...] gepaard gaande zaken uitputtend moeten worden behandeld’.
Nu het kabinet de knoop heeft doorgehakt raakt de komst van 5G niet verder vertraagd. Vanaf 2020 wordt gestart met de voorbereidingen. Volgend jaar of begin 2020 worden eerst enkele lagere frequentiebanden (700, 1.400 en 2.100 MHZ) geveild door ethertoezichthouder Agentschap Telecom. Deze radiobanden kunnen ook al voor 5G worden gebruikt.
De bedoeling is vervolgens dat de eerste hoeveelheid 3,5 Ghz frequenties in 2022 vrijkomen. Momenteel is die ruimte verdeeld over liefst 154 partijen, waaronder het afluistercentrum in Burum.
Het vrijkomen in 2022 lijkt maar net op tijd. T-Mobile liet eerder dit jaar weten al vanaf 2020 te willen starten met een 5G-netwerk. Diverse smartphonefabrikanten hebben inmiddels aangekondigd in 2019 met telefoons te komen die er geschikt voor zijn.
Keijzer: 5G super belangrijk voor de economie
Dat het ministerie van Economische Zaken & Klimaat de strijd van Defensie en Binnenlandse Zaken wint, komt door het grote economische belang van 5G. Momenteel heeft Nederland een voorsprong op het gebied van digitale infrastructuur. De 4G-netwerken van KPN, Tele2, T-Mobile en Vodafone behoren tot de beste ter wereld. Het kabinet wil die koppositie niet verliezen.
,,De komende jaren worden allerlei dagelijkse zaken continu verbonden met het internet: auto’s, landbouw, zorg, robots maar ook huishoudelijke apparaten’’, schrijft staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken & Klimaat), mede namens de ministeries van Defensie en Binnenlandse Zaken aan de Tweede Kamer. ,,Geavanceerde mobiele communicatie via 5G is daarvoor de basis.’’
Groot voordeel van 5G-mobiel is dat het niet alleen sneller is, maar ook zonder vertraging werkt. Zo kunnen zelf-rijdende auto’s in millisecondes ingrijpen bij calamiteiten, kunnen machines op afstand worden bestuurd en wordt het internet of things mogelijk.
