Hoogleraar vanuit Oxford over het Klimaatakkoord: ‘Als ik in Nederland was geweest, stond ik nu te protesteren’

Hoe effectief is het vrijdag gepresenteerde ontwerpakkoord om de uitstoot van de zware industrie terug te dringen?

‘Dit is rampzalig beleid. Een truc van de vervuilende bedrijven en misschien ook wel van CDA en VVD. Het lijkt heel wat, maar ondertussen doen ze niks. Als ik in Nederland was geweest, zou ik nu staan te protesteren. Het idee is dat de staalindustrie, cementbedrijven en andere vervuilende ondernemingen geld krijgen om te vergroenen. In ruil daarvoor moeten zij met eigen plannen komen om hun CO₂-uitstoot terug te dringen. Gebeurt dit onvoldoende, dan volgt een boete. Dat lijkt een slimmigheidje, maar het is ontzettend omslachtig. Ik snap dat de milieubeweging en de vakbond hier niet aan mee willen doen. Het wordt namelijk onmogelijk om alle bedrijfsplannen goed te controleren, je zet de deur open voor lobby’s en vriendjespolitiek en het vergt een enorme bureaucratie. Maar het ergste is dat we nu in plaats van een heldere, efficiënte aanpak weer een peperdure subsidie krijgen.’

Die efficiëntere aanpak is volgens het overgrote deel van de economen, maar ook een instituut als De Nederlandsche Bank, een CO₂-belasting. Ook u prees die maatregel onlangs aan in een advies aan het kabinet. Waarom?

‘Dit is het uur van de waarheid. Het plafond van 1,5 graad opwarming zijn we met de huidige investeringen in kolencentrales al voorbij, tenzij we ze allemaal per direct sluiten. Wie het echt menens is met het terugbrengen van de CO₂-uitstoot met 49 procent in 2030, ontkomt simpelweg niet aan zo’n prijsprikkel. Begin met 40 tot 50 euro per ton CO₂. En laat dat bedrag vervolgens elk jaar stijgen met 2 procent. Zo’n maatregel kan al gauw tien keer zo goedkoop uitpakken als het uitdelen van subsidies en het opleggen van boetes. En door dit nu aan te kondigen, weet het bedrijfsleven waar het aan toe is. Dan kunnen ondernemingen tijdig hun verdienmodel aanpassen en loont het voor ze om onderzoeksgeld te investeren in schone technologie. Helaas lijkt het kabinet in plaats daarvan een voorbeeld te nemen aan de Britse Brexit-aanpak: maximale onzekerheid creëren.’

Nog een belasting. Je ziet de gele hesjes al opmarcheren naar het Binnenhof.

‘Júist niet! Die bakken subsidiegeld voor het bedrijfsleven worden straks voor een groot deel opgehoest door jan met de pet, via de energietaks en andere belastingverhogingen. Een CO₂-prijs is niet alleen goedkoper, je kunt met de opbrengst heel mooie dingen doen. Bijvoorbeeld een zichtbaar CO₂-dividend uitkeren aan huishoudens met lage inkomens. Of de inkomstenbelasting verlagen. Dan krijg je wél breed maatschappelijk draagvlak voor klimaatbeleid.’

De werkgevers en regeringspartijen CDA en VVD vrezen voor het vestigingsklimaat. Als Nederland een CO₂-belasting invoert, leggen onze bedrijven het af tegen buitenlandse concurrenten die daar geen last van hebben.

‘Belangrijke handelspartners als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben nu al een CO₂-prijs. Zweden zelfs een heel hoge, van omgerekend ongeveer 120 euro per ton. Ik geloof niet dat het zo rampzalig gaat met de Zweedse economie, toch?

‘Deze aanpak stimuleert op geen enkele manier dat bedrijven gaan innoveren of concurreren. Het houdt de gevestigde orde in stand. Terwijl er misschien wel nieuwe ondernemingen zijn met veel groenere technologieën. Hier wordt een enorme subsidiemachine opgetuigd, met een enorme bureaucratie, en tegelijkertijd wordt het invoeren van een prijsmechanisme voor CO₂-uitstoot onacceptabel verklaard. Hoe kan het dat uitgerekend de VVD zo’n communistisch beleid steunt?’