In zijn ontslagbrief veegt Mattis de vloer aan met Trumps buitenlands beleid

Na enkele opzienbarende militaire besluiten die president Trump per tweet bekendmaakte, nam zijn minister van Defensie Jim Mattis per brief ontslag. Zelfs als het causaal verband niet met zoveel woorden is gelegd, dan is de samenloop van een en ander veelbetekenend. Woensdag verkondigde president Trump dat IS is verslagen en dat de VS hun troepen terugtrekken uit Syrië. Donderdag lekte via The Wall Street Journalhet nieuws uit dat de president ook de Amerikaanse troepen uit Afghanistan wil terugtrekken. Diezelfde avond verstuurde Mattis zijn ontslagbrief (PDF).

In zijn brief veegt Mattis beleefd doch beslist de vloer aan met Trumps buitenlands beleid. Hij schrijft dat het „duidelijk is dat China en Rusland (…) de wereld proberen in te richten in lijn met hun autocratische model (…) om hun eigen belangen te bevorderen ten koste van hun buren, Amerika en onze bondgenoten”. Over hen schrijft de minister dat „onze kracht als natie onlosmakelijk verbonden is met de kracht van ons uniek en veelomvattend systeem van bondgenootschappen”. Hij schrijft dat „mijn standpunten over het met respect behandelen van bondgenoten en het helder onder ogen zien van zowel kwaadwillende landen als strategische rivalen, zijn verankerd in en gebaseerd op informatie uit vier decennia ondergedompeld zijn in deze kwesties”.

Diepgaand verschil van inzicht

En daarna onderstreept Mattis dat er een diepgaand verschil van inzicht bestaat tussen zijn standpunten en die van de president. „Omdat u recht heeft op een minister van Defensie wiens standpunten over deze en andere kwesties meer in lijn liggen met die van u, denk ik dat het beter is wanneer ik mijn post verlaat.” Het kan Mattis niet hebben verrast. Trump heeft zich al in zijn presidentscampagne sceptisch getoond over de Amerikaanse aanwezigheid in landen als Afghanistan en Irak. De terugtrekking van troepen uit deze landen is onder de Amerikaanse bevolking ook zeker niet impopulair.

Lees ook Een Dagobert Duck in het Witte Huis, onze recensie van Woodwards boek Fear

Trump, met zijn koopmansgeest en zijn adagium van America First, vindt de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in het buitenland zelden het geld waard. Mattis moest Trump er volgens journalist Bob Woodward in diens brisante inkijkje in het Witte Huis, Fear, vanaf houden om Amerikanen terug te trekken uit Zuid-Korea. Daar wordt, zo zou Mattis hebben geredeneerd, op een koopje de Derde Wereldoorlog voorkomen.

Met Jim Mattis vertrekt opnieuw een van bestuurders die werden aangemerkt als de adults in the room uit het Witte Huis. Mattis had aan zijn jaren in het korps mariniers misschien wel de bijnaam Mad dog overgehouden, in de regering van Donald Trump gold hij als een bezonnen bestuurder.

Trumps razernij in toom houden

Wie Bob Woodwards Fear leest, ziet hoe Jim Mattis hoorde bij de mensen die de razernij van Trump in toom konden houden. Toen de president hem eens belde en riep dat de Amerikanen ,,fucking kill” de Syrische president Assad – na een gifaanval – hield de minister Trump aan het lijntje en zei hij tegen zijn medewerkers toen hij had opgehangen: „Ja, dat gaan we dus niet doen.” Woodward tekende uit de mond van mensen uit de omgeving van Mattis op dat hij Trump de geestelijke vermogens „van een elf- of twaalfjarige” toedichtte. Mattis heeft dit ontkend.

Lees ook Wie vliegt er nu weer uit? ‘Stay tuned’ twittert Trump zelf

De viersterrengeneraal heeft het in de buurt van Trump nog lang uitgehouden vergeleken bij mensen als Rex Tillerson (minister van Buitenlandse Zaken van 1 februari 2017 tot 31 maart 2018), Herbert McMaster (nationaal veiligheidsadviseur van 20 februari 2017 tot 9 april 2018) of John Kelly (stafchef van 31 juli 2017 tot eind dit jaar). Daarvoor had Woodward wel een verklaring: „Mattis probeerde zijn bezoekjes aan het Witte Huis tot een minimum te beperken en zich zoveel mogelijk te bepalen tot strikt militaire aangelegenheden.”

Trump bedankte donderdagavond Mattis voor zijn diensten in een tweet, Hij kondigde de spoedige benoeming van een nieuwe minister van Defensie aan. Namen die circuleren lijken nog erg prematuur. Zo werd de prominente Republikeinse senator Lindsey Graham genoemd, maar die heeft Trump de afgelopen weken juist scherp gekritiseerd, zowel over diens vriendelijke aanpak van Saoedi-Arabië als over het terugtrekken van troepen uit Afganistan. „Dit plaveit de weg naar een nieuw 9/11”, aldus Graham.