Na het vertrek van Mattis vrezen zelfs Republikeinen voor een losgeslagen Trump

En een alinea later liet hij hem vallen. “Omdat u het recht hebt op een minister van defensie wiens visie beter past bij die van u, over deze en andere onderwerpen, geloof ik dat het goed is als ik mijn functie opgeef.”

Per 1 maart is Donald Trump daarmee de laatste generaal kwijt van het drietal waarmee hij zijn presidentschap begon, en volgens veel van de reacties in politiek en media ‘de laatste volwassene’ in zijn omgeving. “Ik ben bedroefd en geschokt”, zei de Democratische leider in het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi. “We gaan overduidelijk af op een serie ernstige beleidsfouten die het land in gevaar zullen brengen, onze bondgenoten schaden en onze tegenstanders sterker maken”, twitterde de Republikeinse senator Marco Rubio.

Het is voor Trump pas de eerste keer dat kabinetslid vertrekt omdat hij of zij niet kan leven met het beleid. De laatste keer dat een minister van defensie dat deed, was 40 jaar geleden (Cyrus Vance, die te veel risico zag in de door president Jimmy Carter goedgekeurde poging Amerikaanse gijzelaars in Iran te bevrijden).

Slechte relatie

In zijn brief vermeed Mattis elke lof voor de president. Het was geen geheim dat de relatie tussen Trump en zijn minister, die aanvankelijk heel goed was, de afgelopen maanden verslechterde. Mattis was het niet eens met een aantal besluiten van Trump, zoals het opzeggen van het kernwapenakkoord met Iran, de plotselinge verbanning van transgender militairen uit de krijgsmacht en het sturen van troepen naar de grens met Mexico om te helpen illegale immigranten tegen te houden. Mattis had ook bijna een dagtaak aan het sussen van Navo-leden, die door de president voortdurend werden aangesproken op ‘achterstallige contributie’, en de indruk kregen dat de VS dat bondgenootschap niet meer zo belangrijk vonden.

Trumps besluit afgelopen woensdag om de Amerikaanse troepen uit Syrië terug te trekken lijkt de druppel te zijn geweest die de emmer deed overlopen. Trump nam die beslissing tegen de zin van zijn hoogste militaire adviseurs. Donderdagochtend deed Mattis, de ontslagbrief al op zak, nog een laatste poging om zijn baas op andere gedachten te brengen. Het lukte hem niet. Donderdagavond werd bovendien bekend dat het Pentagon ook voorbereidingen moet gaan treffen om de helft van de Amerikaanse militairen uit Afghanistan terug te halen. Ook daarvoor geldt dat zowel de militaire leiding als buitenlandexperts in het Congres dat onverantwoord vinden, omdat daarmee bondgenoten onverwacht in de kou komen te staan.

Met Mattis is Trump de laatste van de drie generaals kwijt die in de loop van zijn presidentschap voor hem kwamen werken, en algemeen werden gezien als een stabiliserende invloed in het Witte Huis. De andere twee waren H.R. McMaster, die in februari 2017 adviseur nationale veiligheid werd, als opvolger van een andere generaal, Michael Flynn, die na korte tijd al weg moest vanwege liegen over zijn contacten met Russen. John Kelly werd in juli 2017 stafchef, als opvolger van voormalig partijbestuurder Reince Priebus, die er niet in slaagde discipline te brengen in het door stammenstrijd verscheurde Witte Huis.

Inmiddels is McMaster opgevolgd door een havik in de buitenlandse politiek, John Bolton. En Kelly is bezig zijn opvolger in te werken, voormalig politicus Mick Mulvaney. Een ander kabinetslid waarvan werd gehoopt dat hij Trump in toom zou kunnen houden, minister van buitenlandse zaken Rex Tillerson, is opgevolgd door een ander zeer conservatief ex-Congreslid, Mike Pompeo.

Voor alle vier ‘oppassers’ geldt dat ze in het openbaar respect toonden voor de president, maar dat na verloop van tijd uitlekte hoe ze in kleine kring de president een ‘dwaas’ noemden (McMaster en Tillerson), een ‘losgeslagen idioot’ (Kelly) en ‘iemand met wie je praat als met een kind in groep zes’ (Mattis).

Chaos

Dat de laatste van hen nu vertrekt, veroorzaakte donderdagavond bij commentatoren in de gewone media en een groot aantal Congresleden een opwinding die grensde aan paniek. Die werd versterkt doordat de aankondiging van Mattis’ vertrek kwam ook op de dag dat Trump chaos dreigde te veroorzaken in de staatsfinanciën.

Hij was in eerste instantie akkoord met een tijdelijke begroting, die uiterlijk deze vrijdag aangenomen moet worden omdat anders enkele ministeries zonder geld komen te zitten. Hij leek daarmee te slikken dat in die begroting geen geld staat voor de door hem gewenste, en tijdens de verkiezingscampagne beloofde, muur aan de grens met Mexico. Maar na luid protest van prominente rechtse commentatoren in de media veranderde hij van gedachten en eiste vijf miljard dollar voor de muur. In het Huis van Afgevaardigden voegden de Republikeinen die gehoorzaam aan de wet toe, maar het is zeer onwaarschijnlijk dat de Senaat, waar de Democraten een blokkerende minderheid vormen, die wet vrijdag zal aannemen. Mede uit angst voor een gedeeltelijke ‘shutdown’ van de overheid doken de beurzen donderdag opnieuw flink omlaag.

Behalve op de conservatieve tv-zender Fox News, waar het vertrek van Mattis beperkt aandacht kreeg en ‘pensionering’ werd genoemd, regende het in de Amerikaanse media kritiek op de president en zijn solistische aanpak van militaire en buitenlandse kwesties.

“Deze chaos, zowel in buiten- als binnenland, brengt Amerika in gevaar en moet onmiddellijk stoppen”, schreef voormalig presidentskandidaat, scheidend gouverneur van Ohio en wellicht uitdager van Trump in 2020, John Kasich.

De Republikeinse fractieleider in de Senaat, Mitch McConnell, haalde in een verklaring Mattis’ verdediging aan van het belang van goede bondgenoten, en voegde er aan toe dat hij ‘er in het bijzonder over ontsteld is dat hij aftreedt vanwege scherpe onenigheid met de president over dit en andere aspecten van Amerika’s wereldwijde leiderschap.’

Minder diplomatiek drukte een anonieme hoge nationale veiligheidsfunctionaris zich uit tegenover het tijdschrift The Atlantic: “Mattis was de laatste rem op een president die beslissingen over leven en dood maakt bij ingeving, zonder lezen, overleg of enige gedachte aan de gevolgen en risico’s. Wat ons tot nu toe gered heeft is dat deze president nog niet op de proef gesteld is door een grote nationale-veiligheidscrisis. Maar die gaat komen, en dan zijn we fucked.”

Lees ook:

De Amerikanen verlaten Syrië, en dat is slecht nieuws voor de Koerden

Het onverwachte vertrek van de Amerikanen uit Syrië zal worden verwelkomd door Turkije, Rusland en de Syrische president Assad. De grote verliezers: de Koerden.