Baudet was even vergeten dat de Kamer twee zeer bijbelvaste fracties telt
In het debat over het VN-migratiepact dacht het Kamerlid Baudet er verstandig aan te doen de Bijbel te citeren. Uit de Heilige Schrift zou volgens hem blijken dat Christus ons leert niet zozeer te houden van mensen ver weg, als wel van onze náásten.
Baudet was even vergeten dat het Nederlandse parlement twee zeer bijbelvaste fracties telt. Hij kreeg direct de wind van voren vanuit de ChristenUnie, waar men donders goed weet dat Christus, sprekend over de vraag ‘wie is uw naaste’, juist wijst op de verachte vreemdeling.
Het nostalgische christendom van nieuw-rechts heeft met het geloof niets te maken
Dit gênante voorval mag exemplarisch heten voor het politieke spel dat gespeeld wordt met de christelijke erfenis van Europa, en daarmee ook van de VS. Het christendom wordt ingezet om niet-westerse immigranten te weren, en dat door lieden – zie Donald Trump – die zich nogal zouden verbazen als ze vernamen wat Jezus van Nazareth zoal te melden had.
Geest of ziel
Dat toont in de eerste plaats aan hoe slecht onze klassieken gelezen worden, maar er gaat een dieper tekort achter schuil. Het mensbeeld waarop de moderne, democratische samenleving mede is gestoeld, staat op de tocht. Of zoals de onvolprezen Amerikaanse schrijfster Marilynne Robinson het zaterdag formuleerde in Amsterdam: als we ontkennen dat de mens een geest of ziel heeft, dan dreigt de grond onder de democratie weg te vallen.
Ik durf haar niet letterlijk te citeren, want ik baseer me op de impressionistische aantekeningen die ik maakte in het halfduister van de Stopera, waar Robinson de openingslezing hield van de jaarlijkse Nexus-conferentie. Ze zei rake dingen over haar eigen land (‘Niemand respecteert het ambt van de president nog, de president zelf inbegrepen’) en citeerde onder meer Tolstoj om duidelijk te maken dat het nieuw-rechtse denken zweert bij een nostalgisch verleden om serieuze vragen over de toekomst uit de weg te gaan.
Daartoe behoort ook een nostalgisch christendom dat niets te maken heeft met de inhoud van het geloof – het is alleen maar buitenkant. En die buitenkant wordt ingezet om de menselijke waardigheid van anderen onderuit te halen; zij delen onze cultuur niet en kunnen geen aanspraak maken op luxegoederen als rechtvaardigheid en solidariteit.
Niets meer dan biologie
Niemand weet waar dit op uitdraait, maar het is niet uitgesloten dat wat we anderen ontzeggen uiteindelijk terugslaat op onszelf. We hebben in de geschiedenis eerder stormen van vernietiging meegemaakt en we voelen, zei Robinson, de trillingen die eerdere generaties voelden voorafgaand aan grote aardbevingen.
Dat is niet los te zien van de populariteit van het idee dat de mens niets meer is dan zijn of haar biologische verschijningsvorm: wie geneigd is het bestaan van een geest of ziel in zichzelf te ontkennen, zal dat des te meer doen als het gaat om anderen. Terwijl de democratie wortelt in de spirituele gedachte dat ieder mens het beeld van de schepper in zich draagt.
Stel je voor dat dat bijbelse principe, dat we terugvinden in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, ooit eens ontdekt zou worden door de kampioenen van onze joods-christelijke cultuur.
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt.