Een markant karakter, een man die weinig tegenspraak duldt. Zo staat Marco Meerdink (60) in de zorgsector bekend. In 2014 scoort hij met 322.789 euro bezoldiging een vierde plaats op de jaarlijkse Actiz Top50, de lijst van grootverdieners in de zorg. In zijn huidige functie als topman van zorgconcern Careyn is hij trots op zijn goede banden met de ambtelijke top van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de banken. ‘Zij geloven in onze strategie,’ zegt hij in juli 2018 tegen Zorgvisie Magazine. Zichzelf typeert hij, in datzelfde interview, als ‘richtinggevend sterk en snel in mijn analyses’.

Ondanks die analyse-snelheid verlengt de Raad van Commissarissen in december 2015 zijn contract als voorzitter van de Raad van Bestuur van Espria niet. Want: ‘Espria is bezig met een strategische heroriëntatie, waarbij zij haar koers en organisatie kritisch tegen het licht houdt,’ meldt Espria in december 2015 in een persbericht over Meerdinks vertrek, dat inmiddels van de website verwijderd is. Voorzitter van de Raad van Commissarissen Han Noten zegt nu: ‘Meerdink en wij waren het niet eens over de te volgen strategie.’

Wel meldt het bericht over zijn vertrek nieuwe werkzaamheden: ‘Meerdink gaat het komend jaar onderzoek doen naar de samenwerking en coördinatie van zorg en welzijn op lokaal niveau.’ In het persbericht stelt Marco Meerdink het zelf zo: ‘Dit is een maatschappelijk relevant vraagstuk, waar ik graag met een breed palet van mensen over ga nadenken en praten. Het onderzoek moet wat mij betreft inspireren tot nieuw beleid in de VVT-sector.’

In het jaarverslag 2015 dankt de Raad van Commissarissen ‘de heer Meerdink’ beleefd ‘voor hetgeen hij de afgelopen jaren voor Espria heeft betekend. Wij wensen hem veel succes in zijn verdere carrière.’ Voor het vervolg van die carrière richt de Raad van Commissarissen, zo meldt datzelfde jaarverslag, speciaal de Stichting Onderzoek Systeemvraagstukken Zorgstelsel op. En die Stichting legt de financiële rode loper voor Marco Meerdink uit. Hij wordt de enige werknemer met ruwweg hetzelfde salaris dat hij in 2015 van Espria ontvangt: 257.266 euro. Zijn lease-Volvo mag hij in 2016 blijven rijden, à 34.392 euro. Bij elkaar opgeteld tikt hij in 2016 zo 291.658 euro binnen, betaald uit collectieve zorgpotten: ziektekostenpremies, ZVW-premies, eigen bijdragen en belastinggeld. De resultaten van Meerdinks onderzoek naar ‘vraagstukken op het gebied van organisatie en structuur van het zorgstelsel’ zullen ‘in de tweede helft van 2016’ verwacht worden.

Die tweede helft van 2016 haalt Meerdink niet: hij heeft meer werk- en schrijftijd nodig. In januari 2017 publiceert de Stichting zijn onderzoekswerk: de zeven pagina’s tellende notitie Naar een waarde(n)volle zorg en drie onderliggende deelrapporten: Institutioneel perspectief (60 pagina’s), Klantperspectief (19 pagina’s) en Sturingsperspectief (14 pagina’s).

Opmerkelijk genoeg is Marco Meerdink níet de auteur van deze notitie en ook niet de schrijver van de drie onderliggende deelrapporten. Drie onderzoekers van de aan het Lange Voorhout in Den Haag gevestigde Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) worden als schrijvers van de notitietekst genoemd: prof. dr. Mark van Twist, drs. Nancy Chin-A-Fat en Ilsa de Jong MSc. Op pagina één schrijven zij: ‘Het bestuur van Stichting Onderzoek Systeemvraagstukken Zorgstelsel (SOSZ) heeft ons gevraagd een verkennend onderzoek te verrichten…’ 

Bedankt voor de inbreng

Professor Van Twist bevestigt dat de rapporten door zijn medewerkers, op zijn school, onder zijn verantwoordelijkheid zijn geschreven. Van Twist, hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is tevens decaan en bestuurder van de NSOB, een prestigieus instituut dat veel onderzoeksklussen uitvoert voor kabinet, ministeries en andere overheidsinstellingen. Voor de werkzaamheden voor SOSZ brengt de NSOB 77.501 euro inclusief btw in rekening. ‘Dat is de vergoeding voor een traject van ruim negen maanden,’ verklaart Van Twist dat bedrag. ‘Door een team van drie NSOB-onderzoekers is gewerkt aan een uitgebreide documentenstudie, een ruime interviewronde, een analyse van kwantitatieve informatie en het schrijven van een eindrapportage met drie achtergrondstudies en meerdere bijeenkomsten met betrokkenen in de zorg.’

Uit de jaarrapporten 2016 en 2017 van de Stichting Onderzoek Systeemvraagstukken Zorgstelsel blijkt dat de Stichting de nota voldoet. En de Stichting wordt weer betaald door Espria, dat het betaalt uit de collectieve zorgpotten.  

Meerdink wordt in de notitie in één regel genoemd: ‘De auteurs danken drs. Marco Meerdink voor zijn inbreng ten aanzien van dit traject.’

Een groot deel van het werk is door anderen gedaan

Welke inbreng had Meerdink? Professor Mark van Twist heeft daar een goed idee van: ‘Een groot deel van het werk is door anderen gedaan.’ Hij weet ook wat Meerdink wél heeft gedaan: ‘Er was een ronde van ongeveer honderd gesprekken,’ zegt Van Twist. ‘Daarvan heeft hij er ongeveer dertig gevoerd. Dat kostte hem misschien wel vijftien dagen. Uit die interviews schreef hij een tekst van ongeveer dertig pagina’s. Laten we zeggen ook nog eens tien dagen werk.’ Professor Van Twist ontkent dat Meerdinks gespreksverslagen niet verwerkt zijn. Op een verzoek die fragmenten aan te wijzen, reageert Van Twist niet. In de stukken zelf ontbreekt iedere verwijzing naar Meerdinks inbreng.

Meerdink heeft voor zijn salaris ‘misschien wel’, ‘laten we zeggen’ 25 dagen gewerkt. Dat is, inclusief lease-auto, 11.640 euro per dag en exclusief lease-auto 10.290 euro per dag. Of per pagina tekst: 8.575 euro. In één klap de best betaalde interviewer van het land.

In notitie en deelrapporten is echter niet één traceerbaar interviewcitaat van Meerdinks hand te vinden. Een verzoek om inzage in de dertig pagina’s tekst die Meerdink produceerde, wordt door Han Noten, voorzitter van het Stichtingsbestuur én Espria-commissaris, afgewezen. Wel stelt hij dat Meerdinks werk zinnig was. Met de interviews en het honderd pagina’s tellende rapport heeft Meerdink ‘tenminste gepresteerd’, zegt hij. Op de vraag of hij die prestaties kan kwantificeren, antwoordt Noten: ‘Wij hebben hem geen urenverantwoording gevraagd.’ Nota bene: verpleegkundigen en verzorgenden moeten bij Espria  ieder uur verantwoorden. Waarom is onderzoeker Meerdink daartoe niet verplicht? Met Meerdink, zo vervolgt de oud-senator voor de PvdA en tot 1 december burgemeester van Dalfsen, is immers een prestatieafspraak gemaakt. ‘En daar laat ik het bij.’

Als we Meerdink hadden ontslagen, had het Espria zes ton kunnen kosten

Noten vindt niet dat de 257.266 euro voor Marco Meerdink én zijn lease-auto én 77.501 euro voor de onderzoekers aan de prijzige kant is: ‘Als we Meerdink hadden ontslagen, had het Espria tegen de zes ton kunnen kosten. Zijn arbeidsovereenkomst viel onder oude contracten. Het viel niet onder de beperking van gouden handdrukken die in de Wet Normering Topinkomens is vastgelegd.’

Samen, zo zegt Noten, zouden ze op zoek gaan naar een passende taak voor Meerdink. ‘We hadden het vaak over het thema systeemvraagstukken in het zorgstelsel gehad. We hebben ons niet afgevraagd of dit wéér een rapport over dit thema zou worden.’

Gewoon niet erg precies

De schrijvers van notitie en deelrapporten citeren naar hartelust uit vele tientallen andere stukken, lezingen en boeken. Minstens zestig van de honderd pagina’s bevatten uitsluitend tekst uit andere rapporten en notities. Voetnoten worden gemeld, maar omdat aanhalingstekens ontbreken, blijft de lezer onwetend van de voortdurende ‘copy-paste’-methode. Als professor Van Twists werkwijze aan hem wordt voorgelegd, zegt hij: ‘Daarvan ben ik niet op de hoogte.’ Wanneer Follow the Money hem, op zijn verzoek, een willekeurige steekproef van letterlijk gekopieerde stukken teksten en de bronnen stuurt, bevestigt Van Twist de werkwijze.

Hij reageert desgevraagd per mail: ‘Onder mijn verantwoordelijkheid is een intern rapport voor de Stichting Onderzoek Systeemvraagstukken Zorgstelsel geschreven die in termen van verwijzingen naar het onderliggende bronmateriaal gewoon niet erg precies is.’ En: ‘Het zou netter/beter zijn geweest om bij overnemen van letterlijke citaten aanhalingstekens te gebruiken.’

Van Twist voegt daar nog aan toe: ‘Mijn enige verweer hiertegen is dat het gaat om een intern rapport dat geen andere status heeft dan die van bijlage bij het interne eindrapport voor het bestuur. De tekst als zodanig is nooit gepubliceerd en heeft geen enkele externe werking, anders dan dat de tekst is gebruikt om de gedachtevorming binnen het bestuur van de Stichting en met de gesprekspartners die de Stichting op het oog had een stap verder te brengen. Ik schaam me niet voor dit rapport.’

‘Zoiets heb ik nooit eerder gezien. Dit is heel kwalijk,’ aldus professor Wim Groot, hoogleraar gezondheidseconomie in Maastricht, die de notitie en de drie deelrapporten heeft gelezen. Hij zegt: ‘Gezien de lengte van de citaten, het feit dat het een aaneenrijging van citaten is zonder enige verbindende tekst en dat de bronvermelding wel aanwezig is, maar er geen aanhalingstekens worden gebruikt, vind ik dit een geval van plagiaat.’

Ik voel me niet bekocht. Twynstra Gudde zou duurder zijn geweest

Ook opdrachtgever Han Noten heeft de honderd pagina’s gelezen, zegt hij. ‘Het was mij niet opgevallen dat er erg veel gekopieerd is.’ Hij zegt dat een ‘merkwaardige gang van zaken’ te vinden, maar: ‘Ik voel me niet bekocht. Twynstra Gudde zou duurder zijn geweest. Ik ben blij met het rapport, al bevat het geen nieuwe inzichten. Het is het begin van een proces. We hebben het niet laten maken om het in een la te schuiven.’

Stichtingsbestuurder Paul Loven herinnert zich het rapport niet, bestuurslid Barbara Fransen laat het beantwoorden van vragen over aan voorzitter Han Noten. Het trio Noten, Loven en Fransen vormt het Stichtingsbestuur en - met drie anderen - de Raad van Commissarissen van Espria.

Brainstorm met vijftien topmensen

Het onderzoek van opgeteld 369.334 euro is nu bijna twee jaar uit. Heeft het enig effect? Na de verschijning van het onderzoeksrapport is er in 2017 een brainstormconferentie in het Utrechtse hotel Karel V. ‘Ongeveer vijftien topmensen uit de zorg waren daarbij aanwezig,’ stellen Han Noten en Mark van Twist. Wie dat waren, willen beiden niet openbaren. Van Twist zegt dat ook in 2018 een conferentie over het onderzoek plaatsvond, ook in Karel V.

Hoogleraar gezondheidseconomie Wim Groot stelt dat professor Van Twist en zijn medeschrijvers door lijken te hebben dat notitie en rapporten in een la verdwijnen. ‘Ze schrijven zelf dat de Stichting Onderzoek Systeemvraagstukken Zorgstelsel moet bepalen wat het verder met de inzichten uit de rapporten wil doen. Dat klinkt zowel enigszins cynisch als berustend, wetend dat er niets met het rapport wordt gedaan. Terecht, trouwens, want de rapporten bevatten vooral veel geklets. Ze zijn saai en oninteressant.’

En de onderzoeker die geen onderzoeker bleek, Marco Meerdink, wat zegt hij over de betekenis van het rapport? Op verzoeken om een toelichting reageert hij met een formeel: ‘Voor wat betreft het onderzoek verwijs ik u gaarne naar voornoemde Stichting.’