‘Duterte wil dictator worden, maar dat lukt hem niet’

“Ja, het is een wonder dat ik hier ben”, zegt Antonio Fuentes Trillanes IV. De Filippijnse senator kon pas op Europese tournee na betaling van een borgsom om aan vier arrestatiebevelen te ontkomen. Zo probeerde de Filippijnse president Rodrigo Duterte te voorkomen dat Trillanes in het buitenland zijn verhaal zou doen.

Het tekent de huidige situatie. Duterte zit zijn critici dwars met alle mogelijke middelen, maar de rechters en overige democratische instellingen lopen niet altijd aan de leiband. Trillanes, een van de belangrijkste politieke tegenstanders van de president, is niet bang om weer naar huis te gaan. Hij is zelfs positief over de toekomst van zijn land.

Moorden

Toch is het verhaal op dit moment niet fraai. Trillanes laat een video zien van Duterte die trots vertelt dat hij drie miljoen drugsgebruikers zal laten doden, waarbij hij zichzelf vergelijkt met Adolf Hitler die miljoenen Joden liet ombrengen. “Het moorden gaat constant door”, zegt de senator. De autoriteiten verbergen die ook niet, in jaarverslagen van politie en justitie is de stand bij te houden.

Inmiddels zijn er bijna 5000 bevestigde doden en ruim 23.000 nog te onderzoeken gevallen in Duterte’s oorlog tegen drugs. Allemaal mensen die zonder proces, zelfs zonder officiële arrestatie, zijn doodgeschoten. “Ze worden teruggevonden op vuilnisbelten of in achterafstraatjes, met tape over de mond geplakt en een karton erbij waarop staat ‘ik ben een drugsdealer’.”

In werkelijkheid gaat het lang niet altijd om dealers, zegt Trillanes, en met hem internationale mensenrechtenorganisaties. Vaak zijn het eenvoudige gebruikers of zelfs dat niet eens. “Er is een bonus-systeem. Een agent krijgt 10.000 peso, ongeveer 200 dollar, voor ieder slachtoffer. Sommigen besteden het doden uit en delen de bonus, anderen doen het zelf.”

‘Ik ben de wet

Ondertussen geeft Duterte openlijk toe dat hij zelf fentanyl gebruikt, een sterke pijnstiller die in de Verenigde Staten als een gevaarlijke drug wordt beschouwd, en ook ma­rihuana. “Dat is in Nederland misschien legaal, maar in de Filippijnen staan daar strenge straffen op.”

Het past in het beeld van een man die kan doen wat hij wil, of zoals Duterte zelf heeft gezegd: “Ik ben de wet”. Maar schijn bedriegt, zegt Trillanes. “Zijn populariteit daalt. Toen hij net was gekozen, lag die boven de 90 procent, nu is dat ongeveer 55 procent.” Nog altijd hoog, erkent de senator. “Maar de mensen zijn bang. Ze vrezen dat de overheid kan achterhalen wat ze hebben geantwoord.”

De waardering voor hun president daalt niet zozeer door zijn oorlog tegen de drugs. “Het komt vooral door zijn economische beleid, of gebrek daaraan. Hij heeft blunders gemaakt en nu loopt de inflatie op. Alles wordt duurder en daar zijn de mensen niet blij mee.”

Kan hij Duterte’s populariteit verklaren? “Hij had een heel goed propagandateam. Dat heeft hem neergezet als iemand met visie, een dynamische leider.” Trollen verspreiden via Facebook en andere kanalen nepnieuws dat gunstig is voor de president. “Zoals het verhaal dat ­Davao (waar Duterte lang burgemeester was, red.) een van de veiligste steden ter wereld is. Onzin, het is de onveiligste stad van de Filippijnen.”

Volgens hem heeft de president maar één doel voor ogen: “Een echte dictator worden, die de hele samenleving controleert. Daarom is hij ook de oorlog tegen drugs begonnen. Daarmee maakt hij de mensen bang, daar gaat het om. Niet om de drugs zelf.”

Grote drugshandelaars worden niet aangepakt, zegt Trillanes, zij hebben soms zelfs goede banden met de president.

Geen denker

Duterte heeft het volgende plan, zegt Trillanes: “Eerst wil hij een revolutionaire regering instellen en de noodtoestand afkondigen. Dan wil hij de grondwet aanpassen, zodat hij langer aan de macht kan blijven. Ten slotte wil hij zijn dochter Sara aan de macht helpen, de enige die hij echt vertrouwt.” Nu is zij burgemeester van Davao, net als haar vader en diens vader ooit waren.

Duterte is geen denker, geen strateeg. “Om echt dictator te worden moet hij de militairen achter zich krijgen, maar hij weet niet hoe. Dat is te ingewikkeld voor zo’n burgemeester.” Vooral in het middenkader broeit het, zegt de senator, zelf een voormalig militair. “Mijn klasgenoten van de militaire academie zitten nu allemaal op belangrijke posten. Van de tweehonderd zijn er misschien vier die Duterte steunen.”

Waarom grijpt het leger niet in, zoals wel vaker is gebeurd op de Filippijnen? “Ze zullen pas in actie komen als hij bepaalde lijnen overschrijdt: als hij het hooggerechtshof afschaft, het congres sluit of de media echt overneemt.” Ook dat weet Duterte en dus wacht hij.

Trillanes hoopt op een democratisch einde aan het presidentschap van Duterte. “Bijvoorbeeld als het Internationaal Strafhof een zaak tegen hem begint.” Een vooronderzoek loopt al en Trillanes acht arrestatie van Duterte mogelijk als dat ­bevel er ligt. “Hij moet aansprakelijk worden gesteld voor zijn misdaden, dat kan in Den Haag gebeuren of in Manila. De Filippijnse democratie is wel beschadigd, maar die zal overleven.”

Opstandige senator

Antonio Fuentes Trillanes IV (47) werd in 2007 gekozen in de Filippijnse senaat, terwijl hij in de gevangenis zat. Hij zat een straf van 7,5 jaar uit nadat hij in 2003 een militaire opstand leidde tegen toenmalig president Gloria Arroyo. Een groep van 321 militairen beschuldigde haar van corruptie en plannen de noodtoestand uit te roepen. De opstand werd zonder bloedvergieten beëindigd.

Trillanes kwam vrij en werd in 2013 herkozen, met meer dan veertien miljoen stemmen. Twee jaar later stelde hij zich kandidaat voor het vicepresidentschap, maar hij werd niet verkozen. In mei 2019 zijn er opnieuw verkiezingen voor de Filippijnse senaat, waarin nu nog veel tegenstanders van de president zitten.

Lees ook:

Filippijnse president Duterte geeft toe dat hij illegaal moordt

President Duterte erkent dat er in zijn opdracht wordt gemoord. Het Internationaal Strafhof in Den Haag luistert mee.