Het plan van Katowice toont de angst om door te pakken voor het klimaat
Na ruim twee weken praten ligt er een mager actieplan, dat kleine stapjes zet richting de ambitieuze ‘Parijs-doelen’.
Euforie zaterdagavond. Althans, bij één man. De Poolse voorzitter van de VN-klimaattop, Michal Kurtyka, presenteerde een slotakkoord, waar 194 landen voor tekenden, na twee weken overleg. De wereld beklonk “duizend kleine stapjes vooruit”, zei Kurtyka stralend. Zijn klus zat erop. Leiders achter hem klapten. Er ligt een basisplan voor klimaatregels.
Het is niet perfect, maar we hebben nu werkbare regels om de klimaatafspraken van Parijs uit te voeren
Kleine stapjes
Kleine stapjes. Het mogen er dan duizend zijn, maar daarvoor waren honderden milieuorganisaties niet naar Polen gekomen. Bij hen overheerst nu teleurstelling, net als bij kwetsbare (ei)landen, die lijden onder extremer weer. Hun inzet was: een waterdicht en controleerbaar werkplan voor het uitvoeren van het Parijs-akkoord. Plús hogere ambities voor CO2-vermindering, voor snelle bouw van windmolens en zonnepanelen, om de opwarming van de aarde op 1,5 graad te houden.
Alleen dat zou stroken met het alarmerende rapport dat het klimaatpanel van de Verenigde Naties dit najaar de wereld instuurde. Daarin staat: het Parijs-akkoord is alleen haalbaar als het roer volledig omgaat. Dat gebeurt nu niet.
Toch is niet iedereen ontevreden over het werkplan. Specialisten, die de Poolse klimaattop vooral zien als procedureel tussenoverleg, noemen het een prima basis. “Het is niet perfect, maar we hebben nu werkbare regels om de klimaatafspraken van Parijs uit te voeren”, aldus Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy (D66). VVD-minister Wiebes (Economische Zaken & Klimaat) is ook tevreden, net als veel diplomaten.
Dwarsliggers
Meer dan zulke kleine stapjes richting Parijs zat er niet in. Dat lag vooral aan dwarsliggende landen. Rusland, Koeweit, Saudi-Arabië en de Trump-delegatie voorop. Op zaterdag frustreerde vooral Brazilië het overleg. Eén afspraak, over CO2-rechten, holde Brazilië tot de bodem uit. Dat ging zover dat groene onderhandelaars nu opgelucht zijn dat het is uitgesteld tot volgend jaar, net als meerdere andere pijnpunten.
Tegenover de dwarsliggende landen stond in Katowice niemand op om groen leiderschap te tonen
Tegenover de dwarsliggende landen stond in Katowice niemand op om groen leiderschap te tonen. Een afwachtend China sloeg niet met de vuist op tafel voor grote stappen tegen de klimaatverandering. Europese leiders vroegen actie, maar zij bleken, mede wegens interne strubbelingen zoals de brexit en het Franse conflict met de ‘gele hesjes’, niet in de positie om de rest op sleeptouw te nemen. De vastberadenheid en het optimisme van de klimaattop in Parijs was in Katowice ver te zoeken.
Pijnlijk is, achteraf vooral, dat de Zweedse scholiere Greta Thunberg (15) instemmend applaus kreeg toen ze tegen een zaal vol leiders zei: “Jullie zijn niet volwassen genoeg om te zeggen hoe het echt zit.” Thunberg wilde een snoeihard antwoord op de klimaatcrisis. Dat moet volgen op een later moment, mogelijk bij de volgende VN-klimaattop, over een jaar in Chili. Dan moet ook de belofte van rijke landen invulling krijgen om arme landen te steunen met jaarlijks 100 miljard dollar klimaatgeld.
Actie, actie, actie, actie en actie
Tussentijds is er ook nog topoverleg, in het najaar van 2019 in New York. VN-baas António Guterres zit dan aan het hoofd van de overlegtafel. Hij wil doorpakken. Guterres zet vijf doelen op de agenda, zei hij zaterdag. ‘Actie, actie, actie, actie en actie’. Want de Parijs-doelen zijn beslist nog niet van tafel.
De Poolse top overtuigde niet, maar een krachtig antwoord op het klimaatprobleem blijft prangend nodig. Om in 2050 helemaal CO2-vrij te zijn, zoals afgesproken, zullen landen de samenwerking moeten blijven zoeken.
Daar komt ruimte voor, hoopt Guterres, nu er een werkplan ligt. De vraag is wel op hoeveel enthousiasme hij kan rekenen. Nu het op uitvoering aankomt, en landen de Parijs-doelen in de praktijk moeten brengen, ontstaat frictie, vooral tussen olielanden en de rest.
Meerdere ontsnappingsclausules in het draaiboek bij ‘Parijs’, dat zaterdagavond verscheen, bewijzen hun onwil. De Katowice-top legde dit geschil bloot, de komende toppen zal moeten blijken of het ook kan worden overwonnen.
Lees ook:
Dit klimaatakkoord is te vrijblijvend, zeggen milieuorganisaties
Het klimaatakkoord dat zaterdag in Katowice gesloten werd, had veel concreter kunnen zijn. Milieuorganisaties zijn bezorgd, maar zien wel lichtpuntjes.