Direct naar artikelinhoud
Opinie

'Nieuwe poortwachters zijn hard nodig in de literatuur'

Er is een nijpend tekort aan actuele literatuur die recht doet aan de diversiteit van Nederland, betoogt Sayonara Stutgard. Om te zorgen dat alle lezers zichzelf kunnen herkennen, moet het boekenvak zoeken naar een balans van verhalen.

Astrid Roemer kan niet het enige boegbeeld van diversiteit blijvenBeeld ANP

Ik kan niet geloven dat ik nog steeds moet pleiten voor volledige representatie in literatuur. Terwijl de Nederlandse Young Adult uitgeverstak dit inmiddels heeft begrepen - zo pleit Blossom Books al een tijd voor diversiteit - blijven de andere Nederlandse poortwachters in de literatuur achter. "Wat is het belang van diversiteit?" wordt mij nog regelmatig gevraagd.

Ook als ik vertel dat ik een avond over coming-of-ageverhalen van zwarte vrouwelijke schrijvers modereer, heb ik nog steeds de drang om het belang ervan te verdedigen, om het bestaansrecht - en misschien ook wel mijn bestaansrecht - te verdedigen.

Waardig zelfbeeld
Als literatuur een weergave is van de werkelijkheid, wat vertelt het Nederlandse boekenaanbod ons dan? Ik besta niet. Of amper. Ik noem Karin Amatmoekrim, ik noem Astrid Roemer, maar dan? Waar blijft de actuele literatuur van jonge vrouwen van kleur in Nederland? En dan heb ik het nog niet eens over het grote gemis van verhalen van buiten de Randstad.

Met Uitgeverij Chaos probeer ik dat gat op te vullen. In NYX staat een verhaal van Esra Seval Dede over twee Turks-Nederlandse jonge vrouwen die Amsterdam onveilig maken. Dit zijn de verhalen die wij nog missen en die we nodig hebben om een geheel waardig zelfbeeld van Nederland te creëren. 

Wij hebben er geen moment aan gedacht om dit neer te zetten als migrantenliteratuur ­- iets wat in het boekenvak helaas nog steeds gebeurt. Er is inmiddels een generatie jonge schrijvers die hier allang niet meer op bezoek is.

Ergens kun je de poortwachters hun houding niet kwalijk nemen - je investeert immers in wat je kent. Voor een deel van de bevolking is jezelf terugzien in kunst, literatuur, tv-programma's en reclame meer dan vanzelfsprekend, maar voor een Surinaams-Nederlandse vrouw zoals ik helaas niet. 

Ik was 26 toen ik voor het eerst mezelf herkende in een boek. En nee, ik ben geen genezen analfabeet. Ik ben opgevoed met een liefde voor woorden. 

Er is alleen niemand geweest die mij de juiste boeken heeft aangereikt. Niet op school, niet in de bibliotheek, niet in de boekhandel en niet tijdens mijn studententijd - nota bene tijdens mijn studie Nederlands/Literatuurwetenschap. 

Niemand had het idee dat een verhaal waarin ik mezelf zal herkennen, mij uiteindelijk op een positieve manier zal kunnen vormen. Hoe ­herkenning mijn eigenwaarde had kunnen scherpen. Ik had veel eerder kunnen weten dat ik niet de enige ben met bepaalde gedachten, gevoelens en hobbels op de weg. 

Nu mijn voormalig docent Nederlandse Literatuur een vaste klant is bij de boekhandel waar ik werk, zie ik dat het niet aan zijn gebrek aan diversiteit in smaak lag, maar eerder aan een gebrek aan aanbod.

Leeshorizon
Wij moeten nog te vaak naar Amerikaanse, Engelse en Afrikaanse literatuur grijpen als wij op zoek zijn naar personages die op ons lijken. Een balans van verhalen is daarom niet alleen noodzakelijk voor mij als lezer, maar het wordt tijd dat iedereen zijn leeshorizon verbreedt.

Sayonara Stutgard

Mede-oprichter van Uitgeverij Chaos, boekverkoper en dichter

Sayonara Stutgard
Beeld -

Twee jaar geleden heb ik de leesclub Aphra's Book Club opgericht waarin wij uitsluitend literatuur van schrijvers van kleur lezen. Ik zie daar met eigen ogen hoe de blik van mensen zo wordt verruimd. 

Oefenen
In september bespraken wij Little Fires Every­where van Celeste Ng. In het boek staan twee gezinnen centraal: de Warrens en de Richardsons. Tijdens de sessie kwamen wij erachter dat de helft van de lezers zich de Warrens als wit had ingebeeld en de andere helft de eigenzinnige fotografe en haar dochter zagen als Aziatische Amerikanen. 

Lezen is uiteindelijk oefenen om de wereld in zijn geheel te zien. 

Zo is er een 70-jarig lid van de boekenclub dat elke sessie trouw komt. In zijn woorden: het verrijkt hem. Hij leest nu literatuur die hij anders nooit zou lezen. Ik weet dat hij het enthousiasme van elke sessie overbrengt aan zijn vrouw en ik hoop van harte dat zijn overige familieleden het ook meekrijgen. 

Noem mij een romanticus, maar misschien zit daar een leraar, een studentenopleider, een uitgever of een bibliothecaris tussen die een zwart meisje uit Odijk een boek kan aanreiken en daarmee haar wereldbeeld verandert. 

En misschien, wie weet, wordt daar dan wel een nieuwe poortwachter geboren. 

Sayonara Stutgard modereert maandag 17 december in De Nieuwe Liefde de tweede editie van talkshow ZWART, over coming of age in Nederlands­talige zwarte literatuur. Te gast zijn o.a. Sabrine Ingabire en Tirsa With. Aanvang: 20.00 uur.

Lezen is uiteindelijk oefenen om de wereld in zijn geheel te zien