Wanhoopstournee van May leidt vooralsnog tot niets

Het gebeurt niet vaak dat iemand een conversatie over de steeds groter wordende brexitpuinhoop ‘nuttig’ noemt, maar premier Mark Rutte deed het, na zijn ontbijtgesprek met Theresa May in het Catshuis. Den Haag was dinsdagochtend May’s eerste stop voor een tournee langs Europese hoofdsteden. De Britse premier is wanhopig op zoek naar een manier om het Britse vertrek uit de EU tot een goed einde te brengen, maar niemand weet hoe.

Een dag eerder had May de stemming in het Lagerhuis over de voorliggende brexitovereenkomst met de EU voor onbepaalde tijd uitgesteld toen duidelijk werd dat ze die dik ging verliezen. Ze concludeerde dat alleen verdere handreikingen van haar Europese partners redding konden brengen, en ging op pad.

Na de ontmoeting met Rutte vloog ze naar Berlijn voor een treffen met Angela Merkel. Tegen de avond was ze in Brussel, voor gesprekken met achtereenvolgens Donald Tusk van de Europese Raad en Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie. Woensdag is ze in Dublin, waar ze praat met een cruciale speler in het hele brexitdrama, de Ierse premier Leo Varadkar.

Ze wil eruit, maar weet niet hoe

Toen May’s auto in Berlijn voorreed bij de rode loper waarop Merkel haar opwachtte, was er een probleem met haar deur, die niet meteen open wilde gaan. Liefhebbers van brexit-symboliek kwamen ogen tekort. Daar zit May, ze wil eruit, maar weet niet hoe, terwijl Merkel staat te wachten.

Na Rutte kon ook Merkel May niets concreets bieden. De bondskanselier sloot openbreken van het akkoord uit, zoals veel andere Europese leiders de afgelopen dagen en weken al hadden gedaan. Merkel voegde daar wel aan toe dat alles in het werk wordt gesteld om de Britse zorgen over het akkoord op een of andere manier uit de wereld te helpen.

Die boodschap kwam ook van Tusk, de volgende gesprekspartner van May, na een ‘lange en openhartige discussie’, tweette de Pool gisteravond. Lang en openhartig – kenners van diplomatiek taalgebruik weten dan wel hoe laat het is. “Het is duidelijk dat de EU-27 wil helpen”, ging Tusk verder. “De vraag is hoe.”

Backstop

De weerstand die de meeste Britse parlementariërs tegen de brexitdeal koesteren, geldt de zogeheten ‘backstop’, het vangnet in de Ierse grenskwestie. De overige 27 lidstaten, Ierland voorop, eiste in de onderhandelingen een juridische garantie dat het nooit en te nimmer tot een nieuwe grens komt tussen Ierland en Noord-Ierland; ook als de partijen er straks in onderhandelingen over hun toekomstige handelsrelatie niet uitkomen. In zo’n noodgeval blijft Noord-Ierland de facto zeer nauw verbonden aan de interne EU-markt.

Dat is voor de brexiteers al erg genoeg, maar wat hen vooral steekt is dat zo’n vangnet pas kan worden opgeheven als de hele EU dat goedkeurt. Daarmee voelen veel Britten zich een gevangene van de EU, mogelijk tot in lengte van dagen. Met het brexit-uitgangspunt taking back control heeft het in ieder geval weinig van doen, vinden ze. Aan de andere kant zegt de EU-27 dat het vangnet geen veilig vangnet meer is als Londen dat eenzijdig kan beëindigen. May is donderdag en vrijdag weer in Brussel voor de geplande Europese top. Mogelijk zullen de regeringsleiders daar een politieke verklaring opstellen, waarin ze ­Londen proberen af te helpen van het ­gevangene-syndroom.

Sowieso is het in niemands belang die backstop van de plank te halen. Het is een soort verzekeringsclausule, die alleen in beeld komt als het de komende jaren niet lukt een fatsoenlijk handelsakkoord te sluiten. Onderhandelingen daarover beginnen na de brexitdatum van 29 maart, tijdens de overgangsperiode, waarin helemaal niets verandert. Tenminste: die kalme overgangsperiode komt er alleen als de brexitdeal door het Britse Lagerhuis komt. En nog steeds niemand die weet hoe.

Meer lezen over het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie? Op trouw.nl/brexit verzamelen wij de beste artikelen over de brexit.