Tienduizenden huishoudens zitten diep in de schulden, maar krijgen geen hulp

De eerste alinea’s van het driejaarlijkse rapport Financiële Problemen van voorlichtingsorganisatie Nibud stemmen vrolijk: het aantal huishoudens dat moeilijk rondkomt daalt, minder mensen hebben leningen en minder mensen staan rood. Dan volgt de ‘maar’: zo’n 240.000 huishoudens met ernstige betalingsproblemen krijgen geen schuldhulp. Ernstige betalingsproblemen wil bijvoorbeeld zeggen dat de stroomvoorziening is afgesloten of de huur regelmatig veel te laat of helemaal niet is betaald.

In de formele zin is de schuldhulpverlening goed geregeld, zegt Nibud-directeur Arjan Vliegenthart. “Maar kennelijk werkt de infrastructuur in de praktijk niet altijd.” De helft van de groep weet wel dat schuldhulpverlening bestaat, maar gebruikt die niet. “Dat kan komen door schaamte of omdat ze denken dat hun schuld niet erg genoeg is”, zegt Vliegenthart. Van de groep met ernstige schulden zonder hulp weet 11 procent de hulpverlening niet te vinden.

Nadja Jungmann, lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht, herkent de problemen. “De schuldhulpverlening is niet altijd even toegankelijk.” Het is aan de ­gemeenten om schuldhulpverlening laagdrempeliger te maken. “Laat ik vooropstellen dat heel veel gemeenten het wel goed doen, maar de eisen zijn vaak hoog. Er moeten veel formulieren ingeleverd worden, terwijl een gebrek aan overzicht in de administratie vaak een oorzaak is van schulden. Ook is bij de teams die verantwoordelijk zijn voor de hulp niet altijd voldoende juridische kennis aanwezig.” 

Het liefst signaleren hulpinstanties zo vroeg mogelijk dat iemand in de problemen zit. Uit het Nibud-­onderzoek blijkt dat een eerste signaal van ernstige schulden is dat mensen hun WA-verzekering niet meer betalen. “Mensen kijken bij betalingsproblemen wat ze als eerste kunnen missen, klaarblijkelijk zijn dat WA-verzekeringen en letselschadeverzekeringen”, zegt Vliegenthart. Daarom, suggereert de Nibud-directeur, zouden verzekeraars en gemeenten beter samen moeten werken om deze mensen eerder in het vizier te krijgen, nog voor ze dieper in de problemen raken. Dat is een idee, zegt lector Jungmann. “Het siert Nibud dat ze met deze suggestie komt, maar het opzeggen of niet betalen van een WA-verzekering duidt niet per se op grote problemen. Al die mensen onder de loep nemen, kost ook veel geld.”

Als banken bellen 

De zogeheten ‘vroegsignalering’, mensen met schulden zo vroeg mogelijk in het vizier en in de hulpverlening krijgen, is een aandachtspunt van gemeenten, zegt Jungmann. Maar op welk moment je dan wel moet ingrijpen, is moeilijk te zeggen. “Nu komen we vaak in actie als mensen maanden achter elkaar geen huur meer hebben betaald, of als hun stroomvoorziening is afgesloten. Maar dat doe je pas als het water je aan de lippen staat en de problemen groot zijn. We willen mensen eigenlijk al helpen als het water pas tot aan de enkels staat.”

Marco Florijn, voorzitter van de NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverlening, onderzoekt een samenwerking met banken. “Gegevens doorspelen naar hulpinstanties mag niet, maar als banken even bellen als ze een grote verandering zien in je besteding, of als je rood staat en gaat bijpinnen op je creditcard, kunnen ze informeren of het goed gaat en je ­wijzen op hulpverlening.”

Lees ook

Een schuld van 90.000 euro, en nu weet ze het niet meer

Mensen met schulden moeten om hulp te krijgen aan zo veel regels voldoen, dat ze er in verstrikt kunnen raken. Karin Welgraven kan erover meepraten, ze is radeloos.

Zzp’ers die in de schulden zitten, stuiten op een gesloten loket

Zelfstandig ondernemers met schulden kunnen vaak niet bij hun gemeente terecht. Ambtenaren weten soms ook niet op welke hulp zzp’ers recht hebben.