Diplomaten gedragen zich in Marrakesh als soldaten aan het front tegen nepnieuws

Diplomaten schelden niet. Maar nu de vertegenwoordigers van bijna alle landen ter wereld eindelijk bijeen zijn in Marrakesh om het Global Compact for Migration te accorderen, is in alle begeleidende toespraken en persconferenties de ingehouden woede te horen over de ophef en commotie die aan deze dag vooraf ging.

„Het is verbazingwekkend hoeveel desinformatie er is verspreid”, sprak Louise Arbour, de secretaris-generaal voor internationale migratie van de Verenigde Naties. „Er wordt hier niets ondertekend. Niets wat hier gebeurt, is wettelijk bindend.”

De hoogste baas van de Verenigde Naties, secretaris-generaal António Guterres, viel stevig uit tegen vier hardnekkige migratiepact-mythes. „De lidstaten geven met dit pact hun soevereiniteit uit handen om migratie aan te pakken? Onwaar! Dit pact geeft mensen het recht om te migreren? Onwaar! De meeste migranten gaan van zuid naar noord? Onwaar! Rijke landen hebben geen migranten nodig? Onwaar!”

Het is nieuw terrein voor anders kleurloze VN-diplomaten als Arbour en Guterres om zich zo fel te moeten uitspreken over internationale afspraken. Maar in de vergadertenten tussen de palmbomen in Marrakesh gedragen ze zich als soldaten aan het front tegen nepnieuws.

Onder vuur

Zelden kwamen internationale afspraken zo onder vuur te liggen als deze –in de woorden van The Economist – anders zo „tandeloze tekst’” vol algemeenheden als „migranten hebben mensenrechten”, „mensensmokkel moet aangepakt worden” en „migratie is een internationaal fenomeen”.

Liefst twaalf landen lieten weten niet akkoord te gaan met het pact, waaronder de Verenigde Staten, Australië, Hongarije, Polen, Slowakije en EU-voorzitter Oostenrijk.

In België verloor de regering van premier Charles Michel haar meerderheid in het parlement, na het wegvallen van de steun van de Vlaams-nationalistische N-VA. Ook hij haalde in zijn korte toespraak uit naar „het verspreiden van leugens en onwaarheden”.

Lees ook: De acht heikele punten van het migratiepact

Volgens gastland Marokko, zelf transitland voor tienduizenden migranten, zal alle ophef niet zonder gevolgen blijven. „Hier worden mondiale problemen verbonden aan verkiezingstaal. Dat schaadt de betrouwbaarheid en zichtbaarheid van Europa als gesprekspartner”, zegt minister Nasser Bourita (Buitenlandse Zaken), op een kleine bijeenkomst met Europese journalisten. Hij herinnert eraan waarom de tekst van het pact eigenlijk is geschreven. Het waren de beelden uit 2015 van de tienduizenden vluchtelingen én migranten die via de Balkan naar Noord-Europa probeerden te komen die de noodzaak voor internationale samenwerking afdwongen.

Multilateralisme

Tientallen jaren durfden de lidstaten van de Verenigde Naties zich niet te bemoeien met „internationale mobiliteit”. Alleen over vluchtelingen bestonden afspraken, aan migranten durfde niemand zich te branden – tot 2015 alles op scherp zette. „Het is jammer dat sommige leden van de Verenigde Naties niet hier zijn, maar het is vooral jammer voor Europa”, bromt Bourita. „De meeste landen hebben maandenlang gewerkt aan het schrijven en aanpassen van deze tekst. En dan plots trekken ze zich terug. Europa was altijd de voorvechter van multilateralisme. Nu doen ze alsof het een keuzemenu is. Wat gaan ze nu doen op het moment dat we straks afspraken willen maken over bijvoorbeeld ontwapening? Je kunt een verschil van mening hebben. Maar met een boycot houdt alles op.”

In Marrakesh zitten Noord en Zuid twee dagen onder hetzelfde tentzeil. Angolezen en Denen. Brazilianen en Vietnamezen. Het debat over het pact werd overstemd door de angsten in Westerse landen over alleen het woord al: migratie. Maar in Marrakesh ziet niet iedereen migratie als bedreiging. „Wij zijn hier om de positieve kant van migratie te belichten. Voor ons is het compleet normaal”, zegt Aissata Ibrahim Maiga, een televisiejournalist uit Mali.

Ook al zijn de afspraken niet wettelijk bindend, het pact biedt een houvast voor het gesprek tussen diplomaten in te toekomst. De landen die niet in Marrakesh kwamen opdagen, staan voortaan buitenspel, waarschuwt Europarlementariër Judith Sargentini (GroenLinks). „Als de Europese Commissie binnenkort weer aan tafel zit met een Afrikaans land om een verdrag te sluiten over het terugnemen van hun burgers omdat ze in Europa niet legaal mogen blijven, dan kan zo’n Afrikaans land zeggen: ja, maar met jullie zijn geen afspraken te maken.”

De Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) kwam zelf naar Marrakesh om het pact aan te prijzen als „niets minder dan een fundament onder internationale samenwerking.”

Slechte beurt

Premier Mark Rutte (VVD) bleef in Den Haag. Maar hij stuurde staatssecretaris Mark Harbers (Asiel, VVD) om te bevestigen dat Nederland nog meedoet aan dit gesprek. Dat het verdeelde Europa een slechte beurt zou hebben gemaakt in Marrakesh, bestrijdt Harbers, nadat hij is teruggekeerd van een lange lunch met zijn collega’s.

„Kijk, sommige landen zijn afgehaakt. Maar de zorgen die leven bij de mensen in Europa over migratie, zijn een stuk breder en zie je ook bij landen die hier wel aanwezig zijn, zoals Nederland en België. Dat zijn zorgen die ook de landen in Afrika serieus moeten nemen. Met dit pact in de hand willen we het moeilijke gesprek voeren om te voorkomen dat mensen op een boot stappen.”