Het migratiepact is aangenomen, maar hoe nu verder?

Na alle internationale ophef is het moment dat de tekst van het VN-migratiepact wordt vastgesteld in een oogwenk voorbij. Judith Sargentini had het zelf ook bijna gemist. “Sommigen in de zaal hadden het niet eens in de gaten”, vertelt de GroenLinks-Europarlementariër vanuit Marrakesh. Meer dan 160 van de 193 VN-lidstaten schaarden zich daar maandag op een VN-migratietop achter wat officieel het Global Compact on Safe, Orderly and Regular Migration heet.

De Duitse bondskanselier Merkel houdt een vlammend steunbetoog. Een lange rij van premiers, ministers, CEO’s van bedrijven en organisaties volgt. Voor Nederland komt staatssecretaris Harbers (asiel en migratie) waarschijnlijk pas dinsdag aan het woord. Hij zal dan de stemverklaring toelichten, waarmee hij het pact politiek acceptabel maakte. De Tweede Kamer debatteerde vorige week fel over deze afspraken van de Verenigde Naties, die migratie veiliger en ordelijker moeten maken. Migranten kunnen er geen rechten aan ontlenen, maar landen kunnen elkaar er wel aan houden.

Magneet voor onvrede

In Europa zorgde het ‘Marrakesh-pact’ voor tweespalt. “Wij, de EU, staan hier voor aap”, tweet Sargentini (zelf verklaard voorstander van het pact) in de ochtend, doelend op het afwezige Tsjechië, Letland, Slowakije, Polen, Hongarije en EU-voorzitter Oostenrijk.

De Belgische regering ligt in duigen, lidstaten in het oosten van Europa keerden zich ervan af. Het migratiepact heeft alles in zich om tot aan de Europese verkiezingen in mei een magneet voor onvrede te blijven, aangewakkerd door populisten of burgers in gele hesjes. Een goed debat is daarom juist nodig, zeggen de optimisten. De Europese regeringen hebben dat te laat begrepen. Pessimisten spreken van diepe wonden en de puinhopen van Marrakesh.

Tegelijkertijd is ‘Marrakesh’ een succes. Het is de eerste keer dat herkomst- én bestemmingslanden de handen ineen slaan. Het Europese geruzie en de afwezigheid van Trumps VS doen bijna vergeten dat er ook elders grote migratieproblemen spelen.

En nu?

Hoe nu verder na Marrakesh? In Nederlands is een groot deel van de afspraken al beleid, of onderdeel van het regeerakkoord: terugkeerafspraken, betere grensbewaking en procedures en bestrijding van mensensmokkel.

In de Europese Unie maakt het pact pijnlijk duidelijk dat sommige landen zich afkeren van samenwerking. En de boel zat al muurvast. Op de Europese top in juni stond het asiel- en migratiebeleid voor het laatst prominent op de agenda. Toen ging het over ontschepingsplatforms op de Middellandse Zee, iets waar Noord-Afrikaanse landen pissig over raakten. Onderling moeten de EU-lidstaten nog steeds komen tot een herziening van het Dublin-systeem, de afspraken dat een vreemdeling asiel vraagt in het eerste EU-land waar hij aankomt.

Op de Europese top eind deze week verwacht niemand daarom resultaten. De onvrede over Marrakesh kan juist “enorm averechts” uitpakken voor de dialoog van de EU met Afrikaanse landen, vreest Sargentini. Zij is tevens rapporteur voor de herziening van de ‘Terugkeerrichtlijn’ van de Europese Commissie. Europa overlegt in de luwte al langer met ‘losse’ Afrikaanse landen over terugkeer van hun burgers, zoals Niger, Algerije of Marokko. In 2017 keerde slechts 36 procent van hen die niet in de EU mochten blijven terug naar het land van herkomst. “Men vergeet wel eens dat Afrikaanse leiders ook een achterban hebben, hun kiezers. Die willen meer opties voor legale arbeids- of studievisa”, aldus Sargentini.

Er is één voordeel: er is nog tijd. Migratie richting Europa is sinds de piek in 2015 sterk afgenomen. De druk is dus niet groot. De vraag is of lidstaten deze tijd gebruiken om ‘het dak te repareren’. Want dat er in Europa een beter asiel- en migratiesysteem moet komen dat getuigt van meer solidariteit met de grenslanden als Italië en Griekenland, staat vast. Net als ieders wens om verdrinkingsdoden in de Middellandse zee te voorkomen. Voor anti-migratiepartijen is het een ongemakkelijke waarheid – maar ook hiervoor heeft Europa de herkomstlanden nodig, net als voor terugkeer. En dan kan de inhoud van het VN-migratiepact zomaar weer van pas komen.

Lees ook:

Opgestapte N-VA blijft in België aan de touwtjes trekken

Na een regeringscrisis van een week tekent premier Michel vandaag toch het VN-migratiepact. De prijs die hij betaalt: doorrege­ren met een minderheidsregering, die sterk afhankelijk is van de N-VA.