‘Om politie is mijn zoon weg uit dit land’

De lichten gaan weer aan en een paar tellen klinkt geen enkel geluid. Iemand kucht. Dan begint de eerste, een oudere vrouw met grijze krullen, vanaf een van de achterste rijen met een luide: „Zucht!”

Het geroep barst los.

„Pijnlijk!”

„Vernederend!”

„Niet verrassend!”

Ze hebben net gekeken naar een voorvertoning van de documentaire Verdacht van filmmaker Nan Rosens, die deze maandagavond zal worden uitgezonden op NPO2. In een zaal in De Voetnoot in Almere hebben zich daarvoor zo’n zeventig mensen verzameld van divers pluimage: jong, oud, wit, zwart en alles ertussenin.

Lees ook ‘Jij ziet er helemaal niet uit als een politieman!’, het verhaal van Anis Raiss, die werd gearresteerd door zijn collega’s

Verdacht gaat over etnisch profileren – het door de politie staande houden van mensen op basis van afkomst of huidskleur. Aan het woord komen veertien mensen, sommigen bekend, die in close-up en tegen een sobere witte achtergrond tegen de camera vertellen over hun ervaringen met de politie. Een van hen is Anis Raiss, de Marokkaans-Nederlandse agent die op het bureau in Enschede door collega’s werd gearresteerd die niet geloofden dat hij ook bij de politie zat. Een ander: komiek Jörgen Raymann.

„Ik hoop dat we in Almere betere dienders hebben”, roept een man op de voorste rij. „Ik zat met gekromde tenen te kijken.”

In de zaal zit vanavond één politieagent. Op rij één, tijdens de voorstelling, staarde hij bewegingsloos naar het scherm en speelde met het klitteband van zijn broek. De gele banden op zijn uniform reflecteerden het licht van de projectie.

Nu zijn alle ogen op hem gericht.

„Tom, wil je anders even naar voren komen?” vraagt de moderator.

Undercover

Tom Nauta is teamchef Almere Buiten Hout. Hij is als enige lid van de Almeerse politie ingegaan op de uitnodiging van diversiteitsplatform Avanti Almere en burgerrechtenorganisatie Controle Alt Delete, die in verschillende steden negentien van dit soort voorvertoningen heeft georganiseerd. Soms kwam er helemaal geen politie opdagen, zoals in Den Haag en Apeldoorn. Maar vorige week in Amersfoort zaten er tientallen agenten in de zaal.

„Is goed, hoor!” antwoordt Nauta. Hij loopt naar het midden van de zaal, neemt een microfoon aan en draait zich om naar de tribune. Het is weer stil geworden.

„Ik heb het gevoel in het hol van de leeuw te zitten”, zegt hij. Op het scherm achter de politieman zweeft, recht boven zijn hoofd, in grote letters de titel van de film.

Nauta torent uit boven moderator Dionne Abdoelhafiezkhan. „Zelfs als ik undercover ga”, grapt hij, „herken je me nog.” De zaal blijft stil.

Wat vond hij van de film?

„Ik vond het schokkend”, zegt Nauta. „Je ziet dat het echt uit hun ziel komt. Dat ze echt geraakt zijn door de manier waarop ze door de politie zijn behandeld.”

Lees ook: Al in 1996 ageerden zij tegen ‘witte privileges’. Wat zeggen ze nu?

Zijn er nog vragen uit de zaal?

Eerst wil Nauta nog iets kwijt. „Ik ben hier niet om nationaal beleid te verdedigen”, zegt hij kalm. „Ik heb interesse om te horen wat er in Almere speelt. Dit is iets wat we met zijn allen moeten doen.”

Dan de vragen. Velen beginnen met een persoonlijke ervaring. „Ik ben deze zomer twee keer aangehouden”, zegt een man die zich voorstelt als Feroz, jurist. „Zonder reden.”

„Mijn oudste zoon werd aangehouden”, zegt Joyce. „Boeien om zijn handen. De politie zei: houd je bek!” Dat was de eerste keer, zegt ze. „De vierde keer kwam de politie aan huis. Mijn zoon is weg uit het land, naar Sint-Maarten, hij wil dit niet meer.”

Ze barst in huilen uit. Een jongeman probeert haar te troosten en kust haar hand. „Het doet pijn”, schreeuwt de vrouw. „Hij is hier geboren. Om de politie is hij weg uit dit land.”

Nauta hoort het verhaal onbewogen aan. Knikt af en toe.

„Het is heel lastig voor mij om op individuele ervaringen in te gaan”, zegt hij. „Maar het raakt mij wel.”

Weet hij hoe het plein vlakbij het station door sommige van zijn collega’s wordt genoemd? vraagt een man. „Nee”, antwoordt Nauta.

Lees ook: Neemt racisme toe in Nederland?

Het antwoord klinkt vanuit verschillende hoeken van de zaal: „De Apenheul.”

Anti-politieclub

De vragenronde mondt uit in een sessie van bijna anderhalf uur. Nauta antwoordt onvermoeibaar, laat de emotionele relazen gelaten over zich heenkomen.

Met oplossingen komt hij niet. Zijn aanbod om eens een dag met de politie mee te rijden en het van de ándere kant te ervaren, wordt met gemor ontvangen. „Nu doet u alsof etnisch profileren een probleem van twee kanten is”, roept iemand.

Als moderator Abdoelhafiezkhan het vragenvuur met moeite een halt toeroept, wordt voor Nauta uitgebreid geklapt. Na afloop blijft hij even hangen. Vindt hij het jammer dat er niet meer collega’s zijn gekomen vandaag?

Nauta haalt zijn schouders op. „Er waren een paar die het misschien wel hadden gewild, maar die durfden het uiteindelijk toch niet aan”, zegt hij. „Controle Alt Delete staat bij sommige collega’s bekend als een nogal anti-politieclub.”

Waarom kwam hij dan wel?

„Het merendeel van de agenten heeft een goede wil, maar zijn wit en weten niet hoe je met verscheidenheid moet omgaan. Ik heb geleerd: je moet luisteren en vooral niet in de verdediging willen schieten.”

Twee oudere dames die bij de ingang napraten, zijn niet onder de indruk. „Dit is een institutioneel probleem”, zegt Audrey (55). „Dit is één agent. Ik wil horen wat de overheid ervan vindt.”

„Natuurlijk heeft zo’n avond zin”, vult Gerda (68) aan. „Maar er is méér nodig.”

Correctie 10-12-2018: De uitnodiging aan de politie was namens burgerrechtenorganisatie Controle Alt Delete én diversiteitsplatform Avanti Almere. Die laatste organisatie is toegevoegd.