Zuid-Afrika gaat bedrijfsterreinen in townships opknappen en dat is héél hard nodig

De textieldrukkerij van Peter Baloyi (56) heeft alleen aan de voorkant een raam. In de met bordkarton gecreëerde werkruimtes aan de achterzijde is het donker. Hij heeft een garagedeur half opengezet om twee werknemers die T-shirts zitten in te pakken toch nog een klein beetje licht te verschaffen.

“De lamp aan het plafond is vorige week naar beneden gekomen”, legt hij uit. Hij wijst door de garagedeur naar buiten. Er ligt een stevige stapel afvalhout op straat. “Iedereen dumpt illegaal zijn vuilnis. Wanneer dat wordt verbrand, moet ik hier alles afsluiten. De rook trekt in mijn nieuwe T-shirts.” Hij haalt moedeloos zijn schouders op. “Ach, eigenlijk helpt dat niet eens. Zie je die kieren in het dak? Daar lekt niet alleen regen door, maar ook die rook komt zo naar binnen.”

Baloyi is voorzitter van de informele raad van bestuur van industrieterrein Orlando West in de Zuid-Afrikaanse township Soweto. Informeel inderdaad, want het industriepark is eigendom van de overheid en die heeft er al jaren geen officieel management meer aangesteld.

Chaos

“We zijn het als huurders van de werkplekken zelf gaan organiseren”, zegt Baloyi. “Maar ons probleem is dat wij geen machtsmiddelen hebben om de regels die we afkondigen ook af te dwingen.” Dus is het industriepark in de township naast Johannesburg een chaos. Baloyi geeft een rondleiding.

Een dag eerder is een boom omgewaaid en bovenop een van de werkplaatsen gevallen. “Die blijft daar wel een tijdje liggen”, moppert de textieldrukker. “We hebben het gemeld bij de overheid. Maar dat deden we ook na de brand bij deze automonteur.” Hij wijst een zwartgeblakerde unit aan, waar monteurs tussen de verkoolde resten werken. “Dat was een half jaar geleden. Niemand is het komen opknappen.”

Industrieparken in de townships van Zuid-Afrika zijn ernstig verwaarloosd. Dat onderkende onlangs ook de president van het land, Cyril Ramaphosa. Hij kondigde in een reddingspakket voor de slecht draaiende Zuid-Afrikaanse economie aan dat hij veel geld wil investeren in het opknappen ervan, om zo de economieën van de arme, zwarte townships rond de steden een extra zetje te geven. Dat is belangrijk.

Want de werkloosheid in de townships is extreem. Onder jongeren loopt die snel op tot 70 procent. De details van Ramaphosa’s plannen laten echter nog op zich wachten. “Hoe de regering het geld wil gaan besteden is een mysterie”, zegt Toby Chance, expert op het gebied van mkb-ontwikkeling voor oppositiepartij Democratic Alliance (DA) in het Zuid-Afrikaanse parlement.

Nieuwe machines

Patrick Mnisi (67) heeft er wel ideeën over. De plaatwerker en autospuiter werkt al in Orlando West sinds de opening van het industrieterrein in 1982. “We hebben nieuwe machines nodig, professionele begeleiding en cursussen.” Ook is volgens hem een nieuw management van het bedrijfsterrein vereist, dat het aantal ondernemingen beperkt.

“Je ziet nu dat ondernemers hun bedrijf hebben opgedoekt en hun werkplaatsen zijn gaan verhuren, vooral aan illegale Zimbabwanen. Die huren zo’n werkplek nooit alleen, maar met z’n vijven, om de kosten te delen. Daardoor is het industrieterrein overvol geraakt. En veel van dezelfde soort bedrijven op één plek zorgt voor zware concurrentie. Daardoor kunnen we niet meer genoeg winst maken om te groeien. Het is overleven.”

De gebutste wegen tussen de werkplaatsen staan bomvol auto’s die moeten worden gesloopt of gerepareerd. En talloze meubelmakers zagen en timmeren op straat omdat het met vijf bedrijven binnenin de werkplaats te druk is. “Je ziet dat alles op het industrieterrein verstopt raakt”, zegt Baloyi. “Zelfs de toiletten kunnen dit niet meer aan.”

De regering beloofde het terrein een paar jaar geleden op te knappen. “Maar in plaats van dat ze de versleten daken vervingen, schilderden ze die slechts over”, vertelt de textieldrukker boos. “Dat ziet er beter uit, maar ze lekken nog steeds.”

De toegangsweg werd in 2010 afgesloten, voor de aanleg van een nieuwe buslijn. Het terrein is sindsdien alleen nog via een omweg te bereiken. Baloyi wijst op een straathoek waar zich een groepje mannen heeft verzameld, allemaal met mobieltjes in de hand. “De overheid beloofde ons wifi, maar het bereik is nog geen 20 meter. Als ik een mail wil versturen moet ik met mijn laptop in de hand daarheen lopen.”

Goede hoop

Nog afgezien van een échte opknapbeurt, is het volgens DA-parlementslid Chance vooral essentieel dat de mannen in industrieparken als Orlando West eigendomsrecht krijgen van hun werkplaats. “Alleen dan zijn zij bereid na die opknapbeurt ook zelf in het industriegebied te investeren”, legt hij uit.

Mnisi onderschrijft dat. “Ik huur al 36 jaar”, klaagt hij. “Zonder eigendomsrechten krijg ik nooit een lening bij de bank, kan ik niet investeren en neem ik nooit extra mensen aan.” Toch hebben hij en Baloyi goede hoop. “President Ramaphosa is afkomstig uit een township”, zegt de laatste. “Hij weet wat op deze plekken nodig is.” Mnisi valt hem bij: “Als het onder Ramaphosa niet lukt dit soort industrieterreinen op te knappen, lukt het nooit meer iemand.”

Lees ook: 

Lego-bakstenen helpen bij het opknappen van township Soweto

In Zuid-Afrika woont 14 procent van alle mensen in een krot. Ondernemende bewoners willen betaalbare alternatieven bouwen.