De redders zijn weg op de Middellandse zee: minder migranten, maar overtocht wel gevaarlijker

,,Een zwarte dag”, vindt Nelke Manders, directeur van Artsen zonder Grenzen het. ,,Het is goed zo”, juicht Matteo Salvini, de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken.

Artsen zonder Grenzen heeft besloten haar reddingsschip Aquarius terug te halen uit de Middellandse Zee. De afgelopen drie jaar hielp het schip 30.000 migranten die voor de kust van Libië of elders op de zee in nood geraakten. Dat werk werd de bemanning nu onmogelijk gemaakt door de Europese regeringen, die van Italië in het bijzonder, stelt de hulporganisatie.

Het schip werd een symbool van de politieke crisis op zee toen het in juni met 600 migranten aan boord een week voor de kust van Italië dobberde. De nieuwe Italiaanse regering wilde de migranten niet van boord laten. Uiteindelijk voer de Aquarius door naar Spanje, dat land maakte een deal met andere Europese landen over het opnemen van de passagiers.

Inmiddels ligt de Aquarius al sinds oktober aan de ketting in Marseille omdat Artsen zonder Grenzen en Italië een geschil hadden over de papieren van het schip. Een nieuwe rechtszaak, vanwege het vermeend illegaal dumpen van medisch afval in Italië, was de druppel voor de hulporganisatie. ,,Europa heeft gefaald om zelf middelen vrij te maken voor reddingsacties, sterker nog: het heeft doelbewust anderen gesaboteerd bij het verlenen van die hulp… Het stoppen van de Aquarius betekent dat er onnodig mensen op zee zullen omkomen zonder dat iemand daar weet van heeft”, stelt Manders.

De tegenwerking van de Italianen zorgde ervoor dat ook andere reddingsschepen vertrokken. Voor zover bekend varen er nu helemaal geen NGO-schepen meer in de buurt van de Libische kust. Al stelt een woordvoerder van de Spaanse organisatie dat Open Arms dat hun schip, dat nu in Barcelona ligt, volgende week wel weer die kant op gaat.

De Italiaanse minister Salvini, die de afgelopen maanden de NGO’s als ´veerdienst van de smokkelaar´betitelde, reageerde tevreden op het einde van de Aquarius-missie. ,,Minder vertrekken, minder aankomsten, minder doden. Het is goed zo.”

Er komen inderdaad veel minder migranten aan in Italië: van 119.000 in 2017 tot 23.000 in 2018 tot nu toe. Maar er vertrekken én sterven nog steeds wel mensen. Eind november kwam een klein houten vissersbootje, volgepakt met 200 man, vanuit Libië de Siciliaanse havenstad Pozzallo binnengevaren. Een paar dagen later sprongen twaalf Afrikanen voor de kust van Libië van hun bootje af en klampten zich vast aan een Spaanse vissersboot. Andere opvarenden werden door de Libische kustwacht uit het water gehaald voordat ze bij de Spaanse boot konden komen en werden teruggebracht naar Libië. De IOM (Internationale Organisatie voor Migratie) meldde afgelopen week nog minstens 12 doden door een omgeslagen boot, die 10 dagen op zee had gedobberd. Het aantal doden en vermisten staat dit jaar op bijna 1300, tegenover 2800 vorig jaar.

,,De kans dat je op zee omkomt is nu groter dan een jaar geleden”, stelt Othman Belbeisi, IOM-baas in Libië. Hij pleit voor humanitaire opvangcentra in Libië in plaats van detentiecentra voor de migranten die worden teruggehaald vanaf zee. Ook wil hij een beter systeem voor terugkeer vanuit Libië naar de landen van herkomst. VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR heeft daar een begin mee gemaakt: eerder deze week werden 133 migranten, waaronder 81 vrouwen en kinderen, vanuit een Libisch detentiekamp teruggevlogen naar Niger.