Dit najaar werd de gemeente Zevenaar plotseling overspoeld met meldingen van verzakkingen van huizen en scheuren in muren en gevels. De oorzaak was snel duidelijk: mede door de droge zomer daalde het grondwaterpeil in de Gelderse gemeente zo ver dat de fundering van tientallen huizen beschadigd raakte.
Hoe langer een fundering droogstaat, hoe sneller deze slijt. Ook krijgen schimmels en bacteriën tijdens droogte de kans zich te ontwikkelen en schade aan te richten. De kosten voor het herstellen van een fundering lopen al snel op tot zo’n 50.000 tot 70.000 euro. Toch is de onderkant van de woning voor veel huiseigenaren onbekend terrein.
"Het is niet dat alles op instorten staat, maar als we nog dertig jaar niets doen hebben veel mensen een groot probleem", waarschuwt Dick de Jong, directeur van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF). Volgens hem zijn de verzakkende huizen in Zevenaar geen incident: "Ik schat dat zo’n 700.000 tot 800.000 huizen bedreigd worden door rottende funderingen en een dalend grondwaterpeil."
Wat de status van de fundering van een woning is, is voor (toekomstig) bewoners niet altijd makkelijk te ontdekken. "Mensen reageren vooral op wat ze zien", zegt ingenieur en grondwaterspecialist Maarten Kuiper. "Als er geen scheuren in de muur zitten gaan ze er al snel vanuit dat het wel goed zit, maar een kapotte paal in de fundering is niet direct zichtbaar, dat vergt echt onderzoek."
In de wijk Overschie in Rotterdam zijn een aantal huizen ernstig verzakt. (Foto: Hollandse Hoogte)
Het risico op verzakking is niet bij iedere woning even groot
Huizen in de Randstad, in het noorden van het land, rond het IJsselmeer en in het rivierengebied hebben meer kans op funderingsproblemen omdat zij veelal op klei en veengrond zijn gebouwd. Zelfs een grondwaterdaling van 10 centimeter kan volgens Kuiper op zulke ondergronden al grote problemen veroorzaken.
Ook het type fundering maakt een groot verschil. Verwacht wordt dat de komende jaren het grondwaterpeil als gevolg van droogte tijdens zomerperioden vaker langdurig laag staat. En dat is vooral slecht nieuws voor huiseigenaren van woningen met een fundering op houten palen. Kuiper: "Hoe langer en vaker die palen droogstaan, hoe sneller ze vervangen moeten worden."
Om erachter te komen of er verzakkingsgevaar dreigt voor een woning adviseert Kuiper (toekomstig) huiseigenaren in eerste instantie informatie in te winnen bij de gemeente: "Gemeentes hebben vaak een bouwarchief met informatie over het type bodem en de fundering van de woning. Ook weten zij of er in de buurt recent problemen met funderingen zijn geweest en wat de grondwaterstand is in de wijk. Als huiseigenaren de precieze staat van hun fundering willen weten kan een funderingsonderzoek worden uitgevoerd, maar dat kost al snel meer dan duizend euro."
Maar hoe voorkom je nou dat je funderingsproblemen krijgt?
Gewoonweg de kraan openzetten is de simpelste manier om het grondwater op peil te houden, maar 'een uurtje de gevel sproeien’ biedt volgens Kuiper geen soelaas en is bovendien niet goed voor het milieu. "Regenwater opvangen en zorgen dat dit zoveel mogelijk richting de fundering stroomt is een beter alternatief. Maar dit moet wel gereguleerd gebeuren, want te veel water kan eveneens schade veroorzaken. En in tijden van droogte is regen juist wat ontbreekt".
Kuiper vult aan dat ook water uit sloten en grachten gebruikt kan worden. Via leidingen met gaatjes kan het water van en naar de woningen gebracht worden. Om zo het grondwaterpeil te reguleren. Kuiper: "Het is een taak van de gemeente om inwoners te helpen bij de aan- en afvoer van overtollig grondwater. Ze zullen dergelijke leidingen niet voor één woning aanleggen en ook niet direct morgen, maar het kan op termijn wel een duurzame oplossing bieden voor woningen op klei- en veengronden."
Twee woningen in de wijk Middenveld in Roden zijn onbewoonbaar verklaard omdat ze zijn verzakt. Er zijn nu zo'n vijftig meldingen van beschadigde woningen in de wijk gedaan. (Foto: Hollandse Hoogte)
'Steeds meer partijen zijn met het onderwerp bezig'
Dat het loont om krachten te bundelen blijkt ook uit het initiatief van de Rotterdamse buurt Het Kleiwegkwartier. Een groep bewoners klopte in 2016 aan bij het KCAF, omdat zij zich zorgen maakten over de matige fundering in de wijk. Uit onderzoek bleek dat de funderingen van veel woningen gered konden worden door het toevoeren van extra grondwater. Op initiatief van de bewonersorganisatie legde de gemeente een lange toevoerleiding aan met een pomp, waardoor de grond nu weer onder water staat en verder verval van de funderingen uitblijft.
Wetten, regels of subsidies bestaan niet voor dit soort initiatieven, maar KCAF-directeur De Jong ziet dit langzaam veranderen: "Steeds meer partijen zijn met het onderwerp bezig. Zo moet in taxatierapporten sinds kort verplicht aangevinkt worden of er funderingsproblematiek bekend is en hebben de drie grote Nederlandse banken besloten geen financiering meer af te geven voor panden waarbij problemen met de fundering zijn vastgesteld. Deze initiatieven verkleinen de kans dat mensen woningen kopen en vervolgens onverwachts moeten opdraaien voor de hoge kosten van herstelwerkzaamheden."
Ook gemeentes en waterschappen lijken zich steeds bewuster van hun taken en verantwoordelijkheden om de dalende bodem tegen te gaan. In het nieuwe jaar gaat in verschillende gemeentes het Fonds Duurzaam Funderingsherstel van start, waarbij inwoners uit deelnemende gemeentes geholpen worden om het herstel van hun fundering te bekostigen. De Jong: "Weliswaar met een lening, maar toch, het is een eerste stap."