Een van de meest prestigieuze projecten op het gebied van circulair bouwen is Circl. Het paviljoen op de Zuidas (hoofdfoto) van ABN AMRO. Hans Hammink, architect bij de Architekten Cie., heeft daar een mooie proeftuin gehad: "Het hele project was een mooie maar pittige uitdaging. De manier van denken is helemaal nieuw. Je moet eigenlijk alles wat je normaal doet opnieuw uitvinden. We hebben op een nieuwe manier moeten ontwerpen en bouwen. Dat maakte het een pittig, maar bovenal een fantastische opgave. Vooral ook omdat de opdrachtgever zeer ambitieus was, op alle fronten meedacht en we alle vrijheid kregen."
Hammink ziet met het oog op de toekomst een interessant vraagstuk opdoemen: "Wat moeten we met oude gebouwen of leegstaande gebouwen? Ze kunnen bijvoorbeeld een bron van (bouw)materialen zijn. Enkele zogenoemde urban-miningbedrijven spelen hier al enigszins op in. Zelf zijn we op dat gebied bezig met een gebouw in Amsterdam-West. Dit hebben we ooit zelf ontworpen en gebouwd. Inmiddels is het aan een verbouwing toe. Dat gaan we voor de opdrachtgever zo circulair mogelijk doen."
Stabiele stroom aan materiaal en een voorspelbaar volume
Een van de collectieven met focus op urban mining is New Horizon. Eigenaar Michel Baars vat samen wat het bedrijf doet: "We halen bruikbare materialen en grondstoffen uit gebouwen. Dat doen we op 'natuurlijke momenten'. Denk daarbij aan renovatie of sloop van gebouwen. We zijn actief betrokken bij het hele proces en kunnen zo op het gebied van tijd, geld en investering voor bedrijven die ons inhuren aantrekkelijk zijn."
Als je alle leegstaande of oude gebouwen als bron van grondstoffen kan benaderen, dan is daar heel veel winst te behalen op het gebied van verduurzaming. Baars legt uit: "Circulair bouwen is de toekomst die we moeten naleven. Daarbij is het inmiddels zo dat voor sommige bouwprocessen een tijdelijke mate van schaarste aan materialen ook aan de orde is. Als ineens levertijden langer worden en prijzen oplopen, dan wordt het effect ook veel zichtbaarder. Niemand zit te wachten op meer variabelen."
Baars gaat verder: "Vandaar dat de samenwerking met Woonbron in Rotterdam voor ons heel interessant is. Voor hen gaan we de komende jaren duizend woningen circulair afbreken. Je weet van tevoren dat de materialen die je daaruit haalt niet optimaal meer zijn. Wat je wel krijgt is een stabiele stroom aan materiaal en zodoende een voorspelbaar volume. Daar kunnen we dan weer innovatieve oplossingen mee bedenken."
Door bevindingen te delen, zijn we platform om circulair bouwen versneld in praktijk te brengen
Circulaire verbouwing van zeventig scholen
Samenwerking in de regio zie je met regelmaat op circulair gebied. Een goed voorbeeld hiervan is C-creators. Een stichting opgericht door de gemeenten Haarlemmermeer en Amsterdam, in samenwerking met Schiphol en de Rabobank. Met als doel metropoolregio Amsterdam verder te helpen een maatschappelijk thema te 'kraken' via een publiek-private samenwerking. Zo worden zeventig scholen in de regio circulair verbouwd.
Wouter van Twillert van C-creators vertelt over het project: "Wat wij leren van de ene school, nemen we mee in de verbouwing van de volgende school en zo verder. Door onze bevindingen en praktische inzichten te delen, zijn we een platform om circulair bouwen versneld in de praktijk te brengen."
De weg naar circulaire steden
In het pact 'City Deal circulaire stad' heeft de overheid zich verenigd met verschillende gemeenten en bedrijven om voor 2050 volledig circulaire steden te verwezenlijken. Een van de aangesloten gemeenten is Eindhoven. Eindhoven heeft enkele jaren geleden de bouwwereld uitgedaagd om de Stadhuistoren in de stad zo duurzaam mogelijk te verbouwen en op te knappen. Een consortium van vijf bedrijven, Impuls genaamd, nam de uitdaging aan. Een langdurige samenwerking volgde. Zo gaat het bedrijf de komende jaren zeven gemeentelijke gebouwen verduurzamen.
Marc Horsten, programmamanager voor Impuls, vult aan: "We zijn in alliantievorm met verschillende partijen samengekomen om het project Stadhuistoren aan te vliegen. Hierin werken we schouder-aan-schouder nauw samen met de verschillende bedrijven en de gemeente. We bestuiven elkaar met het enthousiasme om dingen aan te pakken. De lijntjes zijn heel kort. We organiseren trainingen die voor de projecten van belang zijn. Hieraan doen allerlei mensen mee uit verschillende disciplines. Normaal zouden deze mensen tijdens zo'n proces nooit met elkaar in aanraking komen en nu zitten ze samen in de schoolbanken. Zo creëren we op alle fronten een hele kleine keten."
Je moet het nu uit ideologisch oogpunt willen doen, anders is het gewoon te kostbaar
Toekomstmuziek
De meeste ondernemers, ondergedompeld in circulaire bouw, zijn bijzonder positief. Maar er zijn ook kanttekeningen te zetten. Hammink ziet een grotere rol weggelegd voor de overheid: "Met het oog op de toekomst is dit alles een heel goed iets, maar het vergt wel nieuwe inzichten. Ook vanuit de overheid moet er een plan en/of ondersteuning komen. Want op dit moment is het hergebruiken van materialen kostbaar. De materialen zelf zijn niet per se duur, maar de manuren wel. Het vergt meer manuren om materialen secuur te ‘minen’, dan nieuwe materialen te laten maken. Daar zit op dit moment nog de crux. Je moet het nu uit ideologisch oogpunt willen doen, anders is het gewoon te kostbaar."