Steen voor steen bouwt Mueller zijn zaak

Het is een kernzinnetje in het onderzoek naar de presidentscampagne van Donald Trump: „Het feit dat Cohen is blijven werken aan het project en het bleef bespreken met Individual 1 terwijl de campagne al een tijd gaande was, was van groot belang voor het onderzoek van het Congres en van de speciaal aanklager, vooral omdat het gebeurde in een tijd dat de Russische regering gestaag moeite deed om de Amerikaanse presidentsverkiezingen te beïnvloeden.”

‘Cohen’ in deze zin is Michael Cohen, jarenlang leidinggevende in The Trump Organization en persoonlijk advocaat van Donald Trump. ‘Het project’ zijn plannen om een Trump Tower in Moskou te bouwen, waarvoor hulp van de Russische overheid nodig zou zijn. En ‘Individual 1’ is de Amerikaanse president Donald Trump. Hier staat dat Trump zich persoonlijk bemoeide met een zakelijk project waarvoor hij de hulp van de Russische regering nodig had, terwijl hij kandidaat was in verkiezingen die de Russen aan het verstoren waren.

Belastende zaken

Het zinnetje stond in een van de in totaal 57 bladzijden uit drie juridische documenten die vrijdag openbaar werden gemaakt in het kader van het Rusland-onderzoek. Deze drie memoranda kunnen worden gevoegd bij driehonderd andere documenten die speciaal aanklager Robert Mueller tot nog toe heeft ingediend. In de jongste documenten staan belastende zaken over twee verdachten, Michael Cohen en Paul Manafort, voormalig campagneleider van Trump. En er worden telkens verbanden gelegd met hetzij de president, hetzij het Witte Huis.

Een andere kernpassage gaat over dezelfde Cohen, die voor Trump de verkiezingen gunstig probeert te beïnvloeden door twee vrouwen met mogelijke schandalen af te kopen. Hij deed dit, schrijft de officier van justitie in New York, „in overleg en op aanwijzingen van Individual 1”. Dat betekent dat Trump heeft meegewerkt aan het overtreden van wetten voor het ordelijk verloop van de verkiezingen. Dit was „een dreun voor een van de kerndoelen van federale wetten voor de financiering van campagnes: transparantie”, schrijft de aanklager.

Documenten als orakels

Zo gaat het bij elke ontwikkeling in het Rusland-onderzoek, dat in mei 2017 werd geopend. Journalisten uit de Verenigde Staten en daarbuiten storten zich op de documenten alsof het orakels zijn en proberen voor lezers en luisteraars te duiden wat er staat en wat het betekent.

President Trump zag er vrijdag ontlastend bewijs in. Hij twitterde vlak na de publicatie ervan: „Dit pleit de president geheel en al vrij. Dank u wel!” Media met een rechtse signatuur willen, net als de president zelf, dat het onderzoek wordt gestaakt omdat ze het een heksenjacht vinden. Media met een progressieve signatuur hopen dat het onderzoek bijna klaar is en dat Trump hetzij voor de rechter komt, hetzij door het Congres tot aftreden wordt gedwongen.

Vrijdag aan het eind van de middag werden de documenten geopenbaard, zaterdagochtend stond er een opiniestuk op de site van The New York Times: ‘Is dit het begin van het einde voor Trump?’ Op het Trump-gezinde Foxnews stond ‘19 maanden bezig en nog altijd geen smoking gun’. En: ‘Pech gehad, Mike’: „Cohen dacht dat-ie geen straf zou krijgen als hij Trump verlinkte.” De openbaar aanklager in New York eist 42 maanden cel en 500.000 dollar boete tegen Cohen.

Niemand kletst

Feit is dat niemand behalve het team van speciaal aanklager Robert Mueller weet in welke fase het onderzoek zich precies bevindt. Dat is ook niet de bedoeling van Mueller. Zijn onderzoek is geen parlementaire enquête die in het openbaar wordt verricht om de bevolking te louteren. Mueller werkt aan een strafzaak en strikte vertrouwelijkheid is daarbij essentieel. Zijn team heeft hij op het hart gedrukt: niemand kletst, niemand lekt. Zijn woordvoerder heeft in de pers de bijnaam ‘Mr. No Comment’ gekregen.

In het hart van het onderzoek ligt de vraag waarmee Mueller in mei 2017 door staatssecretaris van Justitie Rod Rosenstein op pad is gestuurd: Is er samengewerkt tussen het campagneteam van Donald Trump en de Russische regering?

Afgaand op de documenten die Mueller tot nog toe heeft gepubliceerd en de rechtszaken die al zijn gevoerd, zoals tegen oud-campagneleider Paul Manafort, kun je vaststellen dat er verschillende wegen zijn die hij bewandelt: financiële malversaties, Russische connecties, overtreding van de campagnewetten, en belemmering van de rechtsgang.

In het tijdschrift The Atlantic Monthly werd de tactiek van Mueller vergeleken met de belegering van een stad. Elie Honig, voormalig officier van justitie in New York, tegenwoordig als advocaat gespecialiseerd in witteboordencriminaliteit, onderschrijft die tactiek. „Mueller is een methodisch werkend man. Hij bouwt zijn zaak gestaag op, steen voor steen. Hij hoopt niet op grote doorbraken ineens.”

Verbanden zoeken

Soms lijkt Mueller een zijpad te bewandelen, waardoor de buitenwereld de draad kwijtraakt. Honig ziet dat anders: „Bij zo’n breed onderzoek kom je altijd andere strafbare feiten tegen.” Die zaken draagt Mueller telkens over aan andere aanklagers, zoals die in New York. „Voor zover ik kan zien, blijft Mueller strak op koers en zoekt hij de verbanden tussen de Trumpcampagne en het Kremlin”, zegt Honig.

Als het onderzoek nu werkelijk bijna lijkt te zijn afgerond – en dat schrijven media al het hele jaar – dan is dat omdat met de aanstaande afronding van de zaken tegen voormalig nationaal veiligheidsadviseur Mike Flynn, tegen Cohen en Manafort, belangrijke dossiers voor Mueller worden afgerond. Bovendien heeft Donald Trump onlangs vragen van Mueller schriftelijk beantwoord. Heel gemakkelijk, vond hij die.

Dat de president wel degelijk nerveus wordt van Muellers uitputtingstactiek, blijkt wel uit het feit dat hij over geen enkel onderwerp zoveel twittert als over het Mueller-onderzoek. De migrantenkaravaan, conservatieve rechters in het Hooggerechtshof – die onderwerpen drijven voorbij. Mueller komt elke keer weer terug. Zaterdagochtend werd de president wakker en zond deze tweet: ‘NA TWEE JAAR EN MILJOENEN PAGINA’S VAN DOCUMENTEN (en voor meer dan $ 30.000.000), GEEN SAMENZWERING’